metropolis m

Een paar jaar geleden maakte Jan Kempenaers naam met een fotoreeks van modernistische monumenten in voormalig Joegoslavië. Ze ademden geschiedenis, een tijd waarin geloofd werd in een grote toekomst, precies zoals monumenten vaker het goede voorbeeld willen geven aan de natie. Die toekomst was herinnering geworden, ten tijde van het maken van de foto’s door Kempenaers, de monumenten moderne ruïnes. Ze brokkelden steeds verder af, als niet letterlijk dan figuurlijk.

Dubbelzinnigheid is ook onderdeel van de koloniale monumenten die Kempenaers in België fotografeerden en recentelijk publiceerde in een publicatie van ROMA. Ook hier is gestolde geschiedenis te zien, op een evenzo gedateerde wijze. Ook hier een in opspraak geraakt regime dat er niet meer in slaagt om de eenduidige kracht uit te stralen die eens in de monumenten werd gesymboliseerd. In dit geval is het niet twintigste-eeuws Joegoslavië, maar negentiende -eeuws België. De tijd van Koning Leopold II wordt verbeeld. Belgisch meest gewelddadige koloniale heerser, wiens bewind in Congo toenemend weerstand oproept, niet alleen onder Congolezen, met ook gevolgen voor de perceptie van hedendaags België. Daarbij valt op hoe onvervalst racistisch en vreeswekkend sommige monumenten ogen.  Dwang was een belangrijk middel om bevolkingen aan de eigen idealen te onderwerpen.

In de begeleidende publicatie van de tentoonstelling in MuZee in Oostende schrijft toenmalig directeur Phillip van den Bossche hoe de publieke ruimte intussen is opgeknipt in een meerstemmige montage, die zich mede met behulp van sociale media vult met parallelle verhalen en geschiedenissen. De negentiende-eeuwse beelden staan er wat stil en verweesd bij. Hij begrijpt de roep deze tekens van een gewelddadig bewind te verwijderen, maar pleit vooral een dieper begrip van de veranderende sociale processen die aan de oproepen ten grondslag liggen. Meerstemmigheid brengt rumoer met zich mee, en veel verschil van opinie. Er zijn meer mensen die recht op aandacht hebben, buiten Leopold II.

Jan Kempenaers

Belgian Colonial Monuments, 

ROMA, Amsterdam 2019

ISBN 9789492811509