metropolis m

Af en toe zie je een tentoonstelling die je dwingt om je hele opvatting over wat een tentoonstelling zou kunnen zijn en kunnen doen, radicaal te wijzigen. Deze tentoonstelling was voor mij zo’n zeldzaamheid. El principio Potosí neemt de Spaanse koloniale schilderwerken uit de 17e-eeuwse mijnstad Potosí in Bolivia (’s werelds grootste zilvermijn) als beginpunt. Vervolgens wordt er een prachtige analyse op losgelaten over kunst en kapitalisme die aan de hand van hedendaagse voorbeelden (Dubai) verder wordt uitgewerkt. De curatoren zijn onbeschaamd didactisch en materialistisch in hun kunstopvatting, en mengen naar lieve lust tijden en genres. Het resultaat is niet versimpeling en banalisering, maar eerder diepgang en hoogoplopende hersenactiviteit. Ik volgde de serie lezingen bij de opening als een groupie van een rockband.

Lees ook: G. Borcherdt, Kunst en uitbuiting – een vervolgverhaal. Andreas Siekmann en Max Jorge Hinderer over The Potosí Principle, in METROPOLIS M, nr. 3, 2010.

2. Signal Noise
AIR Berlin Alexanderplatz ABA

Signal Noise laat zien waar een onderzoeksproject toe in staat is. Dit project van designers, kunstenaars en theoretici gebruikt ideeën uit de cybernetica om de gemediatiseerde werkelijkheid van vandaag te dag te ontcijferen. Radicale mediakunst (Antfarm en Radical Software) staat schouder aan schouder met Big Brother en Paris Hilton. Sociologisch, poëtisch en relevant.

3. Duet for Cannibals
Tropenmuseum Amsterdam

Een fascinerend programma rond post-koloniale kunst. Het idee van cultureel kannibalisme en de kunstbeweging die zich daar in Brazilië rondom heeft geformeerd, was voor mij helemaal nieuw. Dat gemengd met fascinerend koloniaal archiefmateriaal uit het Tropenmuseum zelf, maakte me bewust van het feit dat wij in Nederland sterk onderontwikkeld zijn wat betreft ons koloniale verleden. De luiken zijn nog steeds gesloten, en lijken alleen maar verder toe gedaan te worden.

Zie ook: T. van Lier, Duet for Cannibals

Sarah van Sonsbeeck

Beeldend kunstenaar

1. John Cage, The Anarchy of Silence
Schunck*, Heerlen

Afgezien van de actualiteit van Cage (zijn compositie 4’33” die geheel uit stilte bestaat werd vorige week (13-12) nog door Reinbert de Leeuw in De Wereld Draait Door uitgevoerd ter gelegenheid van de Facebook actie ‘Cage against the machine’ om nu eens iets anders dan kerstnummers of x-factor winnaars op 1 in de hitlijsten te krijgen tijdens kerst) was het de hoogste tijd eens een overzichtstentoonstelling van Cage in Nederland te kunnen zien. Echt onvergetelijk werd The Anarchy of Silence voor mij pas door de aanwezigheid van één werk van een andere kunstenaar: Box with the Sound of its Own Making van Robbert Morris uit 1961. De materiaalopgave spreekt boekdelen: ‘Walnut box, speaker, and three-and-one-half-hour recorded tape’. Als je je oor tegen het doosje legt, hoor je hoe het werd gemaakt. Diep diep ontroerend werk. Had ik de juiste tas gehad, had ik het meteen meegenomen.

Lees ook: F. van Muiswinkel, The Anarchy of Silence. John Cage and experimental art in METROPOLIS M nr. 4, 2010

2. Nathaniel Mellors, Ourhouse
De Hallen, Haarlem

Mijn favoriete werk van Mellors blijft toch The 7 ages of Britain Teaser (zie video) – waarin BBC coryfee David Dimbleby een siliconen masker van zijn eigen gezicht dat net uit de hemel naar beneden is gevallen uit de modder opraapt als betrof het een vies keukendoekje, in de camera kijkt en zegt: ‘I’m part of a work of art by the artist Nathaniel Mellors (…) who uses film, sculpture (..) to make a comment on the role of television in modern society’, met een kalmte of hij in de studio zit en het weer aankondigt. Ook al draait Ourhouse om een ander (gelijknamig) nieuwer werk, Mellors verdient deze groots opgezette tentoonstelling dubbel en dwars. Zijn werk is vreemd, soms onaangenaam, maar met de grootste precisie en humor gemaakt.

Lees ook: F. McKee, Eyebally. Interview with Nathaniel Mellors
En lees volgende week in deel 2 van The best of 2010 de top 3 van Nathaniel Mellors.

3. Yael Bartana, If you want we will travel to the moon together
Annet Gelink Gallery, Amsterdam

De eerste keer dat ik in het echt werk zag van Yael Bartana wist ik niet wat ik moest verwachten: op een groot grasveld in een vervallen stadion werd in reuzenletters de volgende tekst geschreven: ‘3.000.000 Jews can change the life of 40.000.000 Poles’. Deze absurde zin is een typerende parel van logica in de film Mary Koszmary (2007, betekent ‘Nachtmerrie’), onderdeel van de Polish Trilogy die verder tot dusver uit Wall and Tower (2009) bestaat, de derde film is nog in de maak. Bartana zet je hersens in de achteruit. Het is net bekend geworden dat ze Polen zal vertegenwoordigen in de aanstaande biënnale van Venetië.

Thijs Lijster

Promovendus Rijksuniversiteit Groningen, werkt aan een proefschrift over de functie van kunstkritiek en won dit jaar de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek, categorie Essay. Hij schrijft voor NRC Handelsblad, De Groene Amsterdammer, en Krisis.

1. Abstract Expressionism New York
Museum of Modern Art, New York

Nog nooit zoveel Pollocks, Newmans en Rothko’s bij elkaar gezien. Overweldigend.

2. Cezanne, Picasso, Mondriaan
Gemeentemuseum Den Haag

In januari bezocht ik op de valreep deze tentoonstelling. Het vaste collectie Mondriaans van het Gemeentemuseum is al indrukwekkend, maar in combinatie met deze twee kunstenaars kijk je weer met een frisse blik. Evenals je door de bril van Mondriaan anders naar Cezanne en Picasso kijkt.

3. Chaos and Classicism, Art in France, Italy, and Germany, 1918-1936
Guggenheim, New York

Een tentoonstelling met een duidelijk narratief. Na WOI willen sommige kunstenaars uitdrukking geven aan de verschrikkingen, terwijl anderen terug willen keren naar het klassieke ideaal van het schone lichaam. Het laatste mondt bij sommige kunstenaars uit in de groteske verheerlijking van het volk en de leider.

Jeanine Hofland

Galeriehouder van Jeanine Hofland Contemporary Art die in november 2010 haar deuren opende voor het publiek.

1. Morality. Act VI: Remember Humanity & Act VII: Of Fact and Fables
Witte de With, Rotterdam

Beide tentoonstellingen deponeerden een interessante vraagstelling over de betekenis van moraliteit waar men niet kan spreken over goed of fout en op welke wijze dit grijze gebied van morele motieven relevant is binnen de hedendaagse kunst. De samenstelling van de werken en de manier waarop deze gepresenteerd werden liet mij na vier uur rondlopen geïntrigeerd achter. (Helaas heb ik door een lang verblijf in het buitenland de eerste vijf acts uit deze serie niet kunnen bezoeken).

Lees ook: D. Ruyters, Kunst met een boodschap. Juan Gaitán over Morality in Witte de With, in METROPOLIS M nr. 5, 2009

En kijk hier naar de video van de openingspermormance van de Morality-cyclus van Spartacus Chetwynd, The Death of King Midas

2. Sophie Calle, Rachel, Monique
Palais de Tokyo, Parijs

Sophie Calle schetste in deze tentoonstelling, gepresenteerd in de kelder tussen de fundamenten van het Palais de Tokyo, het autobiografische verhaal van de dood van haar moeder. De combinatie van de werken en de unheimische context van de kelder lieten mij als toeschouwer geen andere keuze dan deel te nemen aan het rouwproces van de kunstenaar, dat balanceerde tussen opluchting, blijdschap en intens verdriet.

3. The Temporary Stedelijk, Taking Place & Monumentalisme
Stedelijk Museum, Amsterdam

Buiten het feit dat deze tentoonstelling een interessante sneak preview vormt op het programma dat Ann Goldstein ons de komende jaren zal gaan voorschotelen, mag het na zes jaar van sluiting een euforisch en historisch moment heten dat de deuren weer even tijdelijk opengingen.

Zie ook: D. Ruyters, Goldstein toont klasse. Taking Place in het Stedelijk
En: I. Commandeur, Over nieuwsgierigheid en historische noodzakelijkheid. Interview met Ann Goldstein, METROPOLIS M nr. 1, 2010.

Rinus van de Velde

Beeldend kunstenaar

1. James Ensor – Hareng Saur: Ensor en de hedendaagse kunst
SMAK, Gent

Ik werd vooral omver geblazen door het werk van Ensor in al zijn verschillende aspecten. Wat een ongelofelijk oeuvre! Toen ik het museum verliet was ik totaal in de war, wat maar zelden gebeurt bij het zien van een tentoonstelling.

2. Rodney Graham
303 Gallery New York

Een van mijn favoriete kunstenaars is Rodney Graham, dus ik was blij bij toeval deze galerietentoonstelling met foto’s van hem te ontdekken. Ik kende het werk voorheen enkel uit boeken en groepstentoonstellingen en heb het altijd fascinerend gevonden hoe Graham zich verplaatst in personages uit andere tijden.

3. Nedko Solakov – o.a. Optimistic Stories
Arndt, Berlijn

Ik zag het werk van Solakov dit jaar in Berlijn en sprak hem ook als gastdocent bij het HISK: twee bijzondere momenten. De tentoonstelling bij Arndt toonde maar een klein aspect van zijn werk. Ik vindt alles van zijn heel uiteenlopende praktijk uiterst boeiend, dus ik wacht op een grote overzichtstentoonstelling in de toekomst.

Zie ook: D. Ruyters, Nedko Solakov in Kunstverein

Erik van Tuijn

Web- en nieuwe mediacoordinator bij het Gemeentemuseum Den Haag en voorheen webredacteur van METROPOLIS M

1. youTube Play Biennial
Guggenheim, New York

Welkom in het museum van de 21e eeuw. Het uitgangspunt van de Play Biennial: youTube is een bron van creativiteit én een wereldwijd podium ineen. Why not use it? Het resultaat: 23.000 inzendingen uit de hele wereld en een licht gevoel van trots voor de Nederlandse kunstwereld, want Evelien Lohbeck werd gekozen tot een van de winnaars.

2. Space Invaders
Nederlands Instituut voor Mediakunst, Amsterdam

It’s all fun and games ‘till someone gets hurt. De afzet markt voor games is groter dan die voor films, maar in de beeldende kunst speelt de game een marginale rol. In Space Invaders werd de invloed van games op kunst eindelijk eens fatsoenlijk ontleed. Soms waren het gewoon ‘hacks’ van bestaande games of werken die alleen gebruik maakten van game-esthetiek. De interessantste werken onderzochten niet de esthetiek maar de ethiek van games, want die laatste staat in veel games eigenlijk buiten-spel.

3. Taking Place @ Temporary Stedelijk
Stedelijk Museum, Amsterdam

Niet omdat het de onbetwist beste tentoonstelling van het jaar is, want twist is er genoeg over de vermeende kwaliteit (of het ontbreken daarvan) van Anns eerste. Maar hoe heerlijk was het om weer eens op de trap van het Stedelijk te staan, te wentelen in een overweldigend gevoel van nostalgie. Het wandelen door de lege zalen deed me terugdenken aan een bezoek aan het – toen nog lege – Joods Museum en Berlijn. Ik ben daar later nog wel eens teruggeweest, maar vreemd genoeg was museum inclusief tentoonstellingen een stuk minder indrukwekkend. Nu maar hopen dat het Stedelijk dat lot bespaard blijft.

Alexander Mayhew

Freelance kunstcriticus

1. Seven Little Mistakes
Museo Marino Marini, Florence

Since 1988 the former church of St. Pancrazio in Florence has housed the Marino Marini Museum. Although Marini’s sculptures still show their strength, the museum itself looks a bit tired. When entering the basement of the church this spring however, the dark and chilly vaults offered a pleasant surprise. Seven international contemporary artists reflected on the processes of making forms and showing the potentiality of sculpture as a medium to investigate our present. Through the use of various media Sunah Choi, Kit Craig, Isabelle Cornaro, Tim Davies & Simon Fujiwara, Falke Pisano, Alexandre Singh and Simon Wachsmuth managed to shed a fresh and piercing light on the traditional and historical concepts of forms and sculpture. One of the many highlights in the exhibition was Feminine Endings, a film installation by Tim Davies & Simon Fujiwara accompanied by cello music. It proved to be an immersive investigation into the representation of women’s bodies in art history.

2. Felix Gonzalez-Torres, Specific Objects without Specific Form
Fondation Beyeler, Basel

The sheer dedication and sensitivity with which the well-known works of Gonzalez-Torres were placed throughout the exhibition spaces of the Fondation Beyeler was astounding. Whether placed in the rooms with the permanent collection of the Fondation or on their own in the lower ground galleries, they all seemed to have a sense of belonging, a sense of being totally at ease with their surroundings. This spirit pervaded the atmosphere of the whole building. In a room with works by Francis Bacon and Alberto Giacometti people ran their fingers through a curtain of fine golden beads hanging from the ceiling or passed through it holding hands with a loved one. The work that stopped me in my tracks was Untitled [Orpheus, Twice] from 1991 that consists of two vertical mirrors placed slightly apart from each other. The simple gesture with which Gonzalez-Torres forcefully represents love and loss brought tears to my eyes.

3. Just Namedropping, Zachary Formwalt, Rumiko Hagiwara, Ola Vasiljeva
Billytown, The Hague

Artist’s initiative Billytown in The Hague invited Zachary Formwalt, Rumiko Hagiwara and Ola Vasiljeva to make an exhibition to conclude their three-month guest residency at the DCR Den Haag. Hagiwara’s work focuses on ordinary things that pass by unnoticed in the bustle of daily life, like how light can for example outline a door in the dark. This is not something one is totally unaware of, but the last time we have considered it attentively may well have been in our childhood. Formwalt’s images of archival material, relating to his research into visual representation and economic processes, gave a sense of how easily history can conceal or reshape certain events. Vasiljeva’s installation Boat of Madness was an arresting amalgam of found and modified objects, video, furniture and ceramics relating to a world of homo-erotic folklore. Her blend of deviance and nostalgia tickled the fantasy.

Christophe van Eecke

Filosoof, Brugge

Het voorbije kunstjaar was rijk gevuld, maar echt grote toppers waren, althans tussen wat ik zag, eerder schaars. Voor de film was het een vrij goed jaar, en ik neem alvast Apichatpong Weerasethakuls Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives en Tsai Ming-Liangs Visage mee in mijn cinefiele knapzak voor een onbewoond eiland. Binnen de beeldende kunsten in de strikte zin zijn mij vooral drie grote tentoonstellingen bijgebleven (al heb ik, op het moment dat ik dit schrijf, Anselm Kiefer in het Antwerpse Museum voor Schone Kunsten nog niet gezien).

Koen van den Broeck overtuigde in het SMAK met Crack, een overzicht van zijn werk waarin hij aantoonde dat weinigen vandaag het licht en de stilstaande tijd kunnen schilderen zoals hij. Een kabinet van werken op papier dat parallel in het Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen te zien was, zorgde voor een verfijnd contrapunt.

Niet te missen, en op zijn eigen manier brandend actueel, is Van Eyck tot Dürer in het Groeningemuseum. Brugge is een bekrompen vakantiepark voor consumenten van pseudo-erfgoed, maar met deze tentoonstelling maakt de stad heel wat goed. Een onwaarschijnlijk aantal topstukken zijn bij elkaar gebracht. De manier waarop deze oude schilderkunst de wereld representeert kan onmogelijk nog los worden gezien van de manier waarop David Hockney ernaar heeft gekeken. De fotografische scherpte van detail, die op geen enkele manier de werkelijke optiek van het oog weergeeft, leest als een eigentijdse oefening in epistemologie. Het zijn oude panelen en doeken, maar de vragen die ze stellen zijn door en door eigentijds: hoe nemen wij waar en op welke manier kunnen wij de wereld representeren?

Opnieuw in het SMAK was Michel François’ Plans d’évasion tenslotte een tentoonstelling die nog net op de valreep in 2010 eindigde. De expositie was een poëtische overrompeling en een schitterend voorbeeld van wat een kunstenaar met een locatie kan doen. De ruimtes van het SMAK lagen er getransformeerd bij. Het gebeurt niet vaak dat een tentoonstelling je het gevoel geeft je in een parallel universum te begeven, maar dat is precies wat François realiseerde. De expositie was één groot organisme waarin alle individuele werken tegelijkertijd hun eigenheid en betekenis bewaarden. Het was het eerste wat ik zag dit jaar, en het beste.

Zie ook: C. van Eecke, Resentment Unresolved. Canonising Koen van den Broeck
Zie ook: C. van Eecke, Final Days: Michel François at S.M.A.K.