metropolis m

LC von Sukmeister nam deel aan OK.Video, 6th Jakarta International Video Festival, en geeft enkele sfeerimpressies. Nederlandse deelnemers naast Von Sukmeister: Michiel van Bakel, Sebastian Diaz Morales, Lernert & Sander, Jeroen Offerman en Leonard Retel Helmrich.

maandag 2 september 2013

’s Avonds om elf uur arriveer ik op de plaats van bestemming in Jakarta. Diezelfde nacht staat curator Rizki Lazuardi met zijn Vespa aan de andere kant van de hoge gesloten massieve poort van de residentie waar ik verblijf. Zijn eerder gestuurde sms had ik niet ontvangen. Al reizende door de oneindig grote stad was ik namelijk vergeten voor bereik mijn telefoon uit en opnieuw aan te zetten. Of hij direct de negen beschilderde paneeltjes voor de tentoonstelling nog zou kunnen meenemen. Maar om mijn gastvrouw en haar man evenals mas Robby – die met zijn gezin dit huis onderhoudt, bedient en bewaakt – niet wakker te maken, moeten we improviseren. Als in een nachtelijk louche Jekarddah-deal met gestolen goederen neemt de curator daarom de paneeltjes via de gleuf van de bewakersloge in ontvangt.

dinsdag 3 september 2013

’s Ochtends rijdt chauffeur pak Noh de vrouw des huizes door de dagelijkse macet (file) naar kantoor en zet mij daarna af bij Galeri Nasional Indonesia. Het is een aangenaam weerzien met deze locatie. Het is de derde keer dat ik een bezoek breng aan dit grote complex met drie paviljoens gelegen tegenover Stasiun Gambir in het hart van Jakarta.

De voorbereidingen voor de opening van de zesde editie van OK Video op 4 september zijn al in volle gang. Overal kunstenaars die aan hun installaties werken of vooral slapend liggen te wachten totdat materialen of gereedschap arriveren. Het biedt mij de uitgelezen mogelijkheid om eens rustig met curators en andere participerende kunstenaars te praten. Meteen al leuk contact met de Japanse Yuko Mohri die werk toont in het deel van OK Video dat is ingeruimd voor de reizende expositie van Media/Art Kitchen.

’s Middags vindt de persconferentie plaats. De keuze voor het thema Muslihat wordt door festivaldirecteur Mahardika Yudha uitgelegd en de drie winnende videowerken worden bekend gemaakt. De toegesnelde pers stelt eigenlijk geen enkele vraag aan curators Ade Darmawan, Keiko Okamura, Irma Chantily en Rizki Lazuardi. In plaats van het kraken van een kritische noot blijkt de nasi uduk na afloop meer in trek.

In de namiddag vervolgen de participerende kunstenaars elk op hun eigen werkwijze en tempo hun bezigheden. Terwijl bijvoorbeeld Yuko alles zelf doet, ontfermen technici en art handlers zich over mijn installatiewerk. De meesten blijven ’s avonds voor het behalen van de deadline van morgen doorpezen wat sistem kebut semalam wordt genoemd. Gelukkig kan ik rustig uiteten met wat oude bekenden van de vorige editie van OK Video die in oktober 2011 plaatsvond.

woensdag 4 september 2013

Wederom na twee uur ochtendfile plus anderhalf uur flinke panne door de chauffeur afgezet bij Galnas –voor taalfreaks gek op afkortingen en samenvoegingen is J-Town een walhalla. Alle kunstenaars zijn druk bezig om op tijd klaar te zijn voor de vernissage om zeven uur ’s avonds. Met kunstenaar Zulhiczar Arie zie ik kans om de permanente tentoonstelling van schilderijen en sculpturen in de bovenvleugel van paviljoen B te bezoeken. Het is een oase van rust en voelt aan als een anachronisme tussen alle high-tech bedrijvigheid in Galeri Nasional.

Curator Keiko Okamura van Tokyo Metropolitan Museum of Photography is lichtelijk gestresst. Ze is een van de curators van Media/Art Kitchen en vertelt dat ze als Japanse van een gestructureerde aanpak houdt. Bij het maken van een tentoonstelling wil ze over alle stappen in het hele proces totale controle hebben. Het werken in Indonesië én met meerdere curators vindt ze daarom maar knap lastig.

Dit jaar is er op de opening ook een uitgebreid buffet met voor de kunstenaars en curators één gratis biertje van sponsor Stark. Zoals gebruikelijk houdt niemand zich aan regels in Jakarta, waardoor het bier in mum van tijd op is zonder dat iedereen heeft gehad.

Kennelijk probeert de onbekende bierbrouwer uit Lovina Beach een hip klantenbestand op te bouwen. Want de openingsavonden van OK Video trekken niet alleen kunstliefhebbers uit alle delen van de archipel, maar vooral ook de jonge hipsters uit de gegoede midden- en bovenklasse van Jakarta. Dit is zo’n gratis avond waar ze echt bij moeten zijn geweest om top banget te zijn.

De populariteit uit zich volgens oprichter Ade Darmawan van ruangrupa, het organiserend kunstenaarscollectief, onder meer in de enorme hoeveelheid aanmeldingen voor de vrijwilligersplekken. Voor deze editie waren dat er zoveel dat ze meerdere sollicitatierondes hebben moeten doen.

Diverse kunstenaarsoptredens sieren de vernissage. Waaronder een hoop glitch, scheurende bliepjesherrie uit versterkers waar allerhande keukenapparaten en cassettedecks mee zijn verbonden. Persoonlijk hoorde ik liever de knallende beats van de drive-inn dangdut band die op voorgaande edities speelde – ook in Indonesië exploiteren hipsters hun lokale versie van camp. Wat betreft die glitch legt Filipijnse kunstenaar Tad Ermitaño mij uit dat new media art eigenlijk niets anders is dan via elektronica iets armoedigs tot posh maken en vice versa. Opengewerkte kokosnoten met sensoren, speakers en een zaklamp. Ondanks hun sublieme elektrotechnische onderlegdheid komen toch veel kunstenaars aan mij vragen of ik hun biertje ouderwets met de aansteker kan openmaken.

donderdag 5 september 2013

’s Ochtends ligt Galnas er verlaten en afgetrapt bij. Overal lege bierflesjes, plastic waterpakjes, etensresten en kretekpeuken. Met sporen van een jetlag en een kater sta ik enigszins wankel voor een dichte deur van paviljoen B. Curator Rizki was vergeten dat de ochtend na de vernissage de tentoonstelling in plaats van tien uur pas om één uur voor het publiek toegankelijk is. We gaan die ochtend een workshop tekenen aan schoolkinderen geven. Het verloopt rommelig en er is totaal geen plan. Mijn leermoment is dat ik het de volgende keer maar enkel bij een installatie moet houden. Kunstenaar Nindityo Adipurnomo, de partner van Mella Jaarsma van Cemeti Art House, die de wanboel gadeslaat, wenst dat het Indonesisch cultuuronderwijs kinderen vooral tracht te sturen om hun mening en smaakvoorkeur met argumenten te onderbouwen.

De rest van de dag lig ik languit op de harde banken en koele vloeren van Galnas brak te zijn. Langzaamaan keren ook andere kunstenaars weer terug naar de expositieruimten. Diegenen die aan de reguliere Muslihat expositie deelnemen en niet uit Jakarta afkomstig zijn, zoals Zulhiczar Arie die met de nachtrein vanuit Yogyakarta is gekomen, verblijven op eigen gelegenheid verspreid door de stad. Enkelen slapen ook in ruangrupa’s RURU Gallery, zoals oprichter van kunstcollectief Waft Benny Wicaksono uit Surabaya.

Daarentegen verblijven kunstenaars van Media/Art Kitchen in het Aryaduta vijfsterren hotel en hebben ook een chauffeur van de Japan Foundation tot hun beschikking. Geen wonder dat OK Video dit jaar een heel paviljoen aan Media/Art Kitchen heeft geschonken.

Japan Foundation was wederom een kapitaalkrachtige sponsor. Rizki vertelt mij dat OK Video zeer afhankelijk is van westerse sponsoren. Toch heeft het dit jaar wel meer overheidsgeld van de eigen regering ontvangen. Volgens hem hoopt de regering op die manier de creatieve sector een boost te geven, zodat het uiteindelijk weer meer belasting kan innen.

Of het met geld te maken heeft is niet duidelijk, maar er is wel degelijk een zekere distantie waar te nemen tussen de kunstenaars en curators van Media/Art Kitchen en die van de reguliere Muslihat expositie. Beide groepen lijken weinig geïnteresseerd in elkaars werk en persoonlijk contact is miniem. De facebookfoto’s van de verschillende deelnemers weerspiegelen dit. Aan het type werk kan het niet liggen. Want hoewel Media/Art Kitchen vooral veel installatiewerken toont, heeft de reguliere Muslihat expositie dit jaar ook meer dan enkel videowerk. Zo bestaat Abednego Trianto’s installatie uit foto’s en voorwerpen en toont M.R. Adytama Pranada onder andere een houten kist die bezoekers ervan moet overtuigen dat deze van het Tropenmuseum afkomstig is.

Media/Art Kitchen doet zich wat prestigieuzer voor. Het trekt in elk geval meer hoogwaardigheidsbekleders, zo krijgt het bezoek van de Japanse ambassadeur in Indonesië. Daarentegen laat de Nederlandse cultureel attaché zich niet zien, ondanks aanwezig werk in de reguliere Muslihat expositie van Michiel van Bakel, Sebastian Diaz Morales, Lernert & Sander, Jeroen Offerman, Leonard Retel Helmrich en mijzelf.

’s Avonds is er een feestelijke bijeenkomst voor alle aan OK Video deelnemende kunstenaars en curators in de RURU Gallery. In de taxi daar naartoe vanaf Galnas heb ik door de file ruim de tijd om met Maleisische Media/Art Kitchen curator Adeline Ooi te praten die haar opleiding deels in Yogyakarta heeft genoten. Hoewel de Media/Art Kitchen curators zich belangrijker wanen, moet zij toegeven dat de Indonesische kunstscene, die in de reguliere Muslihat tentoonstelling sterk vertegenwoordigd is, toch interessanter en groter is dan die in Maleisië, Thailand of de Filipijnen. De verbroedering komt ’s avonds na het buffet tijdens ruangrupa’s traditionele karaoke wanneer Yuko Material Girl van Madonna zingt.

vrijdag 6 september 2013 en verder

Later in de week krijg ik na een conversatie met Indonesische mediakunst pionier Krisna Murti zijn Essays on video art and new media: Indonesia and beyond (2009) opgestuurd. Naast de vele gesprekken die ik met Indonesische kunstenaars en curators heb gevoerd geeft dit boek mij meer inzicht in de eigenzinnige en bruisende scene ter plekke. Zo is videokunst een van de belangrijkste media voor kunstenaars in Jekarddah geworden door gebrek aan atelierruimte. Voor montage vereist video louter de computer als werkplek.

De rest van de festivaldagen gebruik ik om alle video’s op mijn gemak te bekijken en alle andere activiteiten, screenings en presentaties bij te wonen. Mijn eigen installatiewerk is in elk geval geslaagd en ik heb veel positieve reacties mogen ontvangen.

Sfeerimpressie van de OK Video Muslihat tentoonstelling (5-15 sept. 2013) in Jakarta (Indonesië) door kunstenaar LC von Sukmeister