Wat is hypermaterialism?
Als er een ding opvalt bij de afgelopen RijksakademieOpen is het de groeiende interesse voor hypermaterialism. Noem het de moleculaire keuken van de kunst. Wat is het eigenlijk?
De belangrijkste kenmerken: rare kleurtjes en rare geurtjes bij objecten van allerlei vorm, met liefst er ook nog wat ongedefinieerds bij, iets vloeibaars bijna, als om aan te geven dat de grens waar het object begint en ophoudt niet precies aan te wijzen is.
De kunst glimt en glibbert, alsof het allemaal nog nat is, wat niet uit te sluiten is.
In de Rijks kon je het terugzien bij onder anderen Magali Reus, Müge Yilmaz en Carlos Irijalba, om er een paar te noemen. De hele wereld is bezig op te lossen in hun werk.
Hypermaterialism is een tak van speculative realism, dat weer een tak is van new materialism, al kan niemand geloof ik precies vertellen waar nu precies de wortels liggen. Ergens in de Rhizome van Deleuze, als ik het goed heb begrepen. Het wortelt in zichzelf, met andere woorden, en vertakt steeds verder.
Over de precieze definitie wordt alom gesteggeld. Ook in Metropolis M waar we al een paar jaar in meerdere bijdragen met veel plezier en de nodige verwondering bij het verschijnsel hebben stilgestaan.
Angstig idee trouwens: die kunst zit dus nu ook in mij, de moleculen draag ik mee. Ik ben als het ware een beetje een kunstwerk van Magali Reus geworden. Hik.
De eerste keer dat we er in Metropolis M expliciet bij stilstonden was in een stukje van Arie Altena (Nr 3-2012), dat werd gepubliceerd naast een interview met een van de belangrijke voorgangers in de beweging, waar het de kunst betreft: Pamela Rosenkranz, toevallig ook alumnus van de Rijksakademie, waar ze kennelijk haar sporen nalaat – wat wel weer past bij de ietwat metabolische definitie van new materialism, dat je een soort moleculaire kunst kunt noemen, zoals er ook moleculair voedsel is.
Kunst uit de chemiedoos.
Afgelopen weekend rook de hele Rijksakademie naar de speculatieve werkelijkheid van het hypermaterialisme, de chemische stank hing in alle gangen. Het was wat dat betreft de eerste Open Studios die je ook met de ogen gesloten had kunnen bezoeken.
Angstig idee trouwens: die kunst zit dus nu ook in mij, de moleculen draag ik mee. Ik ben als het ware een beetje een kunstwerk van Magali Reus geworden. Hik.
Bij sommige vormen van hypermaterialism denk je aan zompige moerasgebieden, maar dan in white cube-uitvoering, clean en steriel, en in neonkleurtjes. Er wordt twijfel gezaaid over waar de werkelijkheid begint en waar die ophoudt, dol als deze kunst is op rafelrandjes, vloeibare grenszones en artistieke overloopgebieden. Het is beeldhouwkunst die graag buiten de eigen oevers treedt.
Hypermateriality, cq Speculative Theory, cq New Materialism bestaat alweer een jaar of tien. Maar in de kunst is het pas vrij recent in volle omvang losgebarsten. Met alle aandacht in tentoonstellingen en magazines van dien. Alle daar aangehaalde voorbeelden en varianten maken iets duidelijker waar het over gaat, of beter waar de kunst zich toe proberen te verhouden: een wereld die zichzelf via materie probeert te begrijpen, die niet zonder kan. De mens banjert er doorheen, maar is niet allesbepalend. Eerder andersom.
En denk niet dat materie nog is wat je geneigd bent te denken dat ze is. Het is als in de moleculaire keuken: je ziet een witte gel en je proeft tomaat.
Materie met een missie.
Ik geef een voorbeeld uit het eerder gepubliceerde interview met Pamela Rosenkranz:
‘Zelf ben ik vooral gegrepen door de meer materiële benadering van het proces van het denken. Iedere gedachte verandert ons brein epigenetisch – en dus materieel – en daarvoor is brandstof nodig. De filosoof Thomas Metzinger heeft het over een metabolische valuta: “Als een biologisch brein een nieuwe cognitieve vaardigheid wil ontwikkelen, betaalt het daarvoor een prijs. Die prijs wordt betaald in suiker. Er moet extra energie worden vrijgemaakt en er moet meer glucose worden verbrand om de nieuwe vaardigheid te ontwikkelen en te behouden."’
Ik geef toe: simpel is anders. Maar wie zegt dat de wereld eenvoudig is of zou moeten zijn?
Meer over Hypermateriality, New Materialism en Speculative Realism in Metropolis M Nr 3-2012 ( oa Pamela Rosenkranz) , Nr 2-2013 (Magali Reus), Nr 4-2013 (Essay New Materialism + meer) en Nr 5 2013 (Marlie Mul). Alle nummers zijn te koop in de webshop.
Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur van Metropolis M
