Oorzaak en gevolg Interview Andreas Siekmann en Alice Creischer
Vanaf 1 november exposeren Andreas Siekmann en Alice Creischer bij BAK in Utrecht hun project In the Stomach of the Predators, dat eerder te zien was in Bergen en Berlijn. In dit tweeledige onderzoek richten ze zich op het cynische philantro-capitalism, aan de hand van een archief van alle zaadjes van de wereld op Spitsbergen, dat wordt betaald door financiële weldoeners die hun geld verdienden met agrarische industrie die de diversiteit in de natuur heeft verwoest.
Tot midden april zijn er in Berlijn, waar jullie wonen en werken, twee tentoonstellingen van ieder een, in twee verschillende galeries, KOW en Galerie Barbara Weiss. De tentoonstellingen hebben delen de titel: In the stomach of the Predator. Zijn het twee tentoonstellingen, of is het er één?
‘Het zijn er twee. In the stomach of the Predator in KOW zal ik de video tentoonstellen die op de Biënnale van Istanbul (2013) en The Bergen Assembly (2013) te zien was.’
‘En in bij Barbara Weiss ben ik van plan in twee animaties de tweedimensionale grafische iconen van de geschiedenis van de zaadmonopolisering te tonen, die ook te zien waren in Bergen.’
Jullie hebben veel samengewerkt. Waarom nu niet?
‘We hadden er genoeg van gelieerd te worden aan zoiets als “kunst van stellen”, wat nu eenmaal gebeurt als je samenwerkt. In ons artistieke werk staan we eigenlijk heel erg tegenover elkaar. Het label vermindert onze expressiemogelijkheden.’
Waarnaar verwijst de titel?
‘Het komt uit een artikel over 19e-eeuwse wetten met betrekking tot houtdiefstal, geschreven door Karl Marx in 1842 en gepubliceerd in de Rheinische Zeitung toen hij nog werkzaam was als journalist. Het artikel is een bijdrage aan de debatten uit die tijd over het recht op hout als privé-eigendom. Voor ons heeft het te maken met het paradigma van de toe-eigening en privatisering van gemeenschapsgoed. Erg interessant materiaal. We ontdekten ook de verslagen van parlementaire discussies, waarnaar de citaten uit de tentoonstelling verwijzen. Het is ook interessant omdat de tekst het moment markeert dat Marx van linkse Hegeliaan veranderde in een communist.’
In de film zijn menselijke figuren te zien met dierlijke maskers van onder andere roofdieren, die gestalte geven aan Marx’ kwalificatie van het kapitalisme als ‘de buik van het beest’. Hoe is dit onderzoek begonnen?
‘Het onderzoek begon drie jaar geleden met een reis naar Spitsbergen in Noorwegen, waar de Svalbard Global Seed Vault gevestigd is.’
Je bedoelt de kluis waar een grote variëteit aan zaden ligt opgeslagen in genenbanken. Als voorzorgsmaatregel om verlies aan diversiteit van zaad tegen te gaan. Vanwaar deze interesse?
‘Van een kant is het een voorbeeld van de tegenstrijdige werking van philantro-capitalism: de Rockefeller Foundation, Monstanto, Syngenta, en de Bill en Melinda Gates Foundation hebben dit project betaald, samen met de Noorse overheid.’
‘Het schandalige ervan is dat de bedrijven die het financieren ook schuldig zijn aan de agrarische praktijken die het uitroeien van de rassen bevorderen.’
Ze lossen dus een probleem op dat ze zelf veroorzaken?
‘Ja, iedereen meteen minimale interesse in de monopolisering van zaden weet ervan. Het is ook niet ons doel iets te onthullen. Voor ons is het project slechts een beginpunt voor een onderzoek naar processen van monopolisering als zodanig. En is ook het startschot van een reis die we willen vervolgen in Benin en Istanbul. In Istanbul is het philantro-capitalism te herkennen aan de band tussen de explosief groeiende economie en die van de kunst. We hadden tegenstrijdige gevoelens over onze deelname aan de laatste biënnale en besloten daarom de performance met dieren te doen.’
Hoe zouden jullie de in Bergen getoonde panelen beschrijven? Aan de ene kant leek het een schematische presentatie van het onderzoek, met meerdere pictogrammen die het verband tonen tussen cijfers, roofdieren, grondstoffen en bedrijven duidelijk maken. Aan de andere kant is er een oproep aan de gebruiker, er iets mee te doen.
‘De muren waren bedoeld om te functioneren als een mobiel archief. We zijn begonnen ten tijde van de opening van de mondiale zadenbank in 2008, bekeken wie erbij betrokken is, de sponsors, bestuursleden, supporters – en koppelen ze grafisch aan elkaar met lijnen en diagrammen. De “maag” verwijst naar de monopolisering, hier worden beelden van handtassen getoond. Binnenin de panelen zijn afbeeldingen van de sponsors: Bill en Melinda Gates en Monsanto bijvoorbeeld. En de relatie tussen de sponsor en het bestuur. Dus het was belangrijk voor ons om te laten zien hoe dit soort rampkapitalisme gerelateerd is aan het daaruit volgende philantro-capitalism. Een paneel toont hoe Monstanto de World Food Award krijgt. Dit is wel erg cynisch. Het idee hier is niet te overweldigen met je kunt het doseren, door als publiek met de panelen te schuiven. Uiteindelijk is het wel heel veel.’
De ramp dicteert de gevolgen. Bedoel je te zeggen dat ook de vormen van verzet onderdeel zijn van de structuur die ze proberen te bekritiseren?
‘Dat klinkt mij wat operaïsm-achtig (Italiaanse verzetsbeweging uit de jaren zeventig, red.). Ik weet niet of dat in deze research zit. We zinspelen hier niet op een of ander totale samenzweringstheorie.’
Wat voor bedoeling hebben jullie ermee?
‘Dat vraagt men nu altijd bij politieke kunst. Ik zou zeggen dat het precies hetzelfde is als bij abstracte kunst. Het gaat over bemiddeling, aandacht, een idee ergens over ontwikkelen.’
‘En vervolgens moet je een taal voor je idee zien te vinden. Is dat mogelijk?
‘Maurizio Lazzarato heeft daar iets goeds over gezegd. Hij had het over: “een beeld creëren…”.’
‘Wat een van de meest ingewikkelde politieke kwesties van het moment is in deze tijd.’
‘Wat we graag zouden willen tonen is een vorm van artistiek werk dat dicht op een soort marxistisch materialisme zit, dat zich teweer stelt tegen de neutralisatie en de mystificatie van politieke situaties. Het gaat over het maken van beelden. Een diep en simpel artistiek verlangen: het vinden van beelden.’
Pablo Larios is curator en criticus, berlijn
Vertaald uit het Engels door de redactie
Andreas Siekmann & Alice Creischer
BAK, Utrecht
1.11 t/m 28.12. 2014
DIT ARTIKEL IS GEPUBLICEERD IN METROPOLIS M Nr 2-2014 VERSNELLING & ELEMENTAIR. STEUN METROPOLIS M BIJ DE PUBLICATIE VAN DEZE ARTIKELEN. NEEM EEN ABONNEMENT.
Pablo Larios
is schrijver en redacteur bij frieze