metropolis m

Doorgebroken met schilderijen van hybride persoonlijkheden, heeft Jana Euler zich ontwikkeld tot een evenzo hybride schilder, waarin de zoektocht naar de artistieke en sociale identiteit zodanig gevarieerd wordt aangepakt dat het oeuvre de gedaante aanneemt van een groepstentoonstelling.

Als er een sector is waar de mate van transparantie naar ondoorzichtigheid neigt, dan is het wel de kunstwereld. Ze wordt gekenmerkt door een uiterst geritualiseerd systeem dat functioneert op basis van complexe sociale processen en waardenregimes. Sinds kort lijken de grenzen tussen het commerciële, het kritische, academische en publieke veld te vervagen. Er wordt tegenwoordig moeiteloos tussen de vroegere schotten bewogen, en de scheidingslijnen van het commerciële/kritische of publieke/private worden zelfs in een en dezelfde loopbaan overschreden. Hieruit vloeit een nieuw type taken voort, een hybridisering van functies waarvan men zich binnen de kunstwereld welbewust is.

De reeks schilderijen waarmee de Duitse kunstenaar Jana Euler in 2009 debuteerde, kan begrepen worden als een rechtstreekse reactie op dit fenomeen. Onder de titel Ambition Universe exposeerde ze bij een Weens kunstenaarsinitiatief zes realistisch uitgevoerde werken op groot formaat met titels als Daniel Gnam, Wolfgang Koschmieder of Diedrich Ceccaldi. Net zoals de titels bestaan uit een voor- en achternaam die eigenlijk niet bij elkaar horen, stelde Euler visueel hybride figuren samen. De lichamen met bijna hysterisch uitnodigende handen van bevriende kunstenaars zoals Manuel Gnam, Andrei Koschmieder en Nicholas Ceccaldi dragen de hoofden (of zijn het grijnzende maskers?) van invloedrijke figuren uit de kunstwereld zoals curator Daniel Birnbaum, kunstenaar/curator Wolfgang Tillmans of criticus Diedrich Diederichsen.

De fotocollages die Euler als edities maakte bij de tentoonstelling, dragen dezelfde titels als de drie laatste schilderijen van de serie: Ruth Suckale, Harald Waechtler en Werner Denny. Ze functioneren volgens hetzelfde principe waarbij een vreemd hoofd en lichaam opnieuw samengesteld worden. Deze reeks evoceert de angstaanjagende context waarbinnen een beginnende kunstenaar zijn weg moet zoeken en het onvermijdelijke belang van netwerken die bepalend kunnen zijn voor artistiek succes.

Die zoektocht naar een eigenheid laat zich voelen in de meerdere iconografische lagen die Jana Euler in haar schilderijen verwerkt. In de serie hybride portretten van Ambition Universe contrasteren de figuren op de voorgrond met de weergave van sterrenbeelden op de achtergrond. Deze variëren van een schematisch sterrenteken (zoals bij Wolfgang Koschmieder) tot een figuratief beeld van een teken uit de dierenriem (de leeuw bij Diedrich Ceccaldi). Euler schuift een populair idioom zoals dat van de astrologie achter de krampachtig expansieve portretten van decision makers uit de kunstwereld.

In latere werken wordt de gelaagdheid steeds complexer. Tegelijkertijd laat Euler de traditionele schilderkunstige indeling van de compositie in voor- en achtergrond vaak gradueel achter zich. Een voorbeeld hiervan is de reeks van drie doeken die Euler toonde in de New Yorkse galerie Real Fine Arts in 2012 met als titel Overpainted. Het gaat om een zelfportret en om de portretten van twee bevriende (vrouwelijke) kunstenaars. Voor- en achtergrond lopen helemaal in elkaar over. In Identity forming processes overpainted bijvoorbeeld, wordt Eulers hyperrealistische zelfportret ritmisch onderbroken door drie penselen en door schematisch geschilderde figuurtjes en karikaturale gezichtsprofielen. Deze verschillende lagen maken het beeld op het eerste zicht erg complex, maar staan met elkaar in verband. Elkaar versterkend vormen ze het portret van een kunstenaar die op zoek is naar een eigen artistieke en sociale identiteit.

LEES VERDER IN METROPOLIS M Nr 6 2014-2015 ONZICHTBAAR & THE CURATED SELF. NU IN DE WINKEL OF BESTEL: [email protected] (€9,95)

Openingsbeeld + beelden onder courtesy Bonner Kunstverein, waar Jana Euler nog t/m 22 februari exposeert. (Foto’s: Simon Vogel)