Krist Gruijthuijsen, de nieuwe directeur van KW Berlijn Interview
In gesprek met de Nederlandse curator Krist Gruijthuijsen, directeur van de Grazer Kunstverein en course director bij het Sandberg Instituut, die zo werd deze week bekend, directeur wordt van het gerenommeerde Kunst-Werke (KW) in Berlijn.
KW is een van de meest spraakmakende centra van hedendaagse kunst in Berlijn en daarmee van de wereld. Altijd kritisch gevolgd, zeker in Berlijn, en gekenmerkt door de nodige positiewisselingen door de jaren heen. Hoe kijk jij naar KW, zijn geschiedenis en toekomst?
KW is onderdeel van een aantal kunstinstellingen dat zich begin jaren negentig ontwikkelde in reactie op het politieke klimaat om daarmee de urgentie van kunst te onderstrepen. Zijn kritische houding, waarbij sociaal en politieke vraagstukken aan de kaak werden gesteld, heeft vaak geleid tot vooruitstrevende tentoonstellingen en projecten. Deze attitude is kern voor de instelling en iets wat ook in de toekomst wordt voortgezet. Het is daarbij vooral van essentie dat het een plek is waar mensen zich aan binden.
Als directeur van een instelling worden deze vragen gerationaliseerd omdat je meerdere verantwoordelijkheden draagt. Maar de interesse om de geschiedenis te verbinden met vraagstukken binnen het heden zullen daarbij voortdurend aanwezig zijn.
Zo gerenommeerd als het is, lijkt KW zijn belofte nooit volledig te hebben ingelost. Ook al zijn er heel bijzondere tentoonstellingen georganiseerd, toch lijken die soms wat te worden overvleugeld door andere (grotere) initiatieven, zoals de berlin biennale, waar KW trouwens altijd nauw mee verbonden is geweest, en meer recent bijvoorbeeld Haus der Kulturen der Welt waar momenteel Anselm Franke de nodige discursieve kracht bundelt rondom grote thema’s die internationaal veel weerklank krijgen. En dan zijn er in Berlijn uiteraard ook de grote galeries, met soms ruimtes die niet onderdoen voor die van KW. Hoe zie jij de positie van KW in dit stevige competitieve veld?
Mensen moeten zich weer gaan binden aan KW en niet alleen aan de tentoonstellingen die er gepresenteerd worden
[answer Krist Gruijthuijsen]KW heeft een sterke geschiedenis en heeft alle kaarten in handen om zowel lokaal, nationaal als internationaal een anker positie te vervullen. Ik zie deze niet als competitief maar eerder als complementair in relatie tot de andere instellingen en galeries in de stad. KW bevindt zich tussen het galeriesysteem en de musea in en kan zich daardoor kritisch en experimenteel verhouden tot de maatschappij. Het vervult daarmee eigenlijk een soort Kunsthalle functie.
Jij krijgt de macht bij KW, wordt ook programmaleider. Heb je al voor ogen wat voor andere accenten je gaat zetten? Ik neem aan dat ze je niet voor niets hebben aangenomen. Ik vermoed zo dat je Sandberg ervaring ook wordt meegeteld, de mate waarin je daar discours hebt georganiseerd.
Ik wil graag dat het een oord wordt voor en met kunstenaars. Het programma wordt dus “artist-driven” en niet vervuild met gecompliceerde “curatorial” agenda’s.Duidelijkheid is daarbij een ankerwoord. Als een Matryoshka pop zal het programma en de instelling zich door de komende jaren ontvouwen waarbij de geschiedenis van KW binnen een toekomstig perspectief wordt geplaatst.
Zijn er bepaalde richtlijnen? Moet je, zoals de ook in KW gehuisveste berlin biennale, veel aan Berlijnse kunst aandacht geven?
In principe zijn er niet direct richtlijnen. Natuurlijk wordt er verwacht de verbinding met de stad en scene in acht te nemen. Dit is ook broodnodig. Mensen moeten zich weer gaan binden aan KW en niet alleen aan de tentoonstellingen die er gepresenteerd worden. Dit vergt aandacht en precisie. Het moet weer een plek worden waar mensen onder elkaar zijn en waarbij de kunst als generator fungeert.
Het is in Berlijn meer dan in sommige andere Duitse steden altijd wat behelpen met de middelen. Een arme stad, die het spaarzame geld moet verdelen over grote en dure musea. Hoe staat KW ervoor? Is er een solide toekomst of is die onzeker? Moet je op jacht naar geld? Er was altijd een connectie met de berlin biennale, die wordt nu wat losgelaten?
Ik denk dat het een interessant moment is om in Berlijn een instelling te leiden. Je voelt aan alle kanten dat de Berlijnse politiek druk bezig is de stad te etaleren als toekomstige cultuurhoofdstad van Duitsland. Daarin worden de bestaande anker-organisaties, zoals KW, meegenomen. Vanaf 2017 krijgt de instelling een fors hoger budget toebedeeld van de stad Berlijn. Dit neemt niet weg dat fondsen en sponsorwerving een cruciaal onderdeel blijft. De berlin biennale wordt vanaf de zomer losgekoppeld van KW – Gabriele Horn [de voormalige directeur van KW énde berlin biennale, red.] zal daar de directeur worden en ik neem het directeurschap van KW onder mijn hoede.
Van een plek in de marge (Graz) ga je naar een plek in het centrum. Stelt dat andere eisen, of zou je in principe zo door kunnen gaan met wat je deed? Legt de zichtbaarheid ook meer druk op?
De Grazer Kunstverein is al dertig jaar een plek voor experiment, een laboratorium zogezegd, waarbij de directeur zijn of haar ideeën kan testen, zowel organisatorisch als artistiek. Doordat het niet in een “centrum” ligt, onderzoek je op een andere manier wat je publiek is. Daarbij moet wel gezegd worden dat in het geval van Graz er een grote hoeveelheid aan instellingen voor hedendaagse kunst aanwezig zijn. Enfin, een aantal basiselementen kunnen doorgezet worden op een grotere schaal maar het feit is dat KW simpelweg een andere functie vervult en daarbij ook meerdere en andere verantwoordelijkheden met zich meebrengt.
Hoe omschrijf je je jouw curatorschap? Je hebt altijd een sterke hang naar een historische inbedding, werkt nu en dan met (bijna) vergeten kunstenaars, hebt bovendien een langer lopend onderzoek naar verdwijnkunstenaars, die personen die zich als het ware moedwillig laten oplossen in de tijd. Ga je er mee door?
Het is waar dat ik een specifieke interesse heb in kunstenaars die binnen hun praktijk de rafelranden van de kunstcontext op zoeken om zo haar waarde en functie te bevragen. Dit heeft niet direct met leeftijd te maken. De onlosmakende verbinding met het dagelijks leven en de representatie van het kunstenaarschap zijn wat mij betreft pertinente vraagstukken, die ook institutioneel verantwoord moeten worden. Als curator stel ik mij altijd de vraag wat ik voor kunstenaar kan betekenen – is er een urgentie om samen te werken en op wat voor manier kan ik een bijzondere toevoeging leveren aan zijn/haar praktijk. Vanwege mijn achtergrond als kunstenaar is mijn sensibiliteit naar een intuïtieve samenwerking groot. Niet alles is direct te verantwoorden.
Wanneer kunnen we je eerste tentoonstelling verwachten?
Januari 2017
Meer info over KW: hier
Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur van Metropolis M
