metropolis m

Rotterdam

Rotterdamse Schouwburg

28/09/2013

Rotterdam beleefde dit najaar de wereldpremière van Alexandre Singhs theatervoorstelling The Humans, een ambitieuze, drie uur durende productie waarin Singh zijn versie schetst van het ontstaan van de mensheid. Plaats van handeling: een eiland in de vorm van een mini-versie van de wereld. Tijd van handeling: in den beginne, voor het ontstaan van tijd en ruimte.

In drie aktes volgen we de verwikkelingen van Pantalingua en Tophole, twee geesten afkomstig uit de twee tegenovergestelde delen van het eiland: het vrije en ongerepte Dionysische domein van Madame Nesquick, en het geordende en gereguleerde Apollinische territorium van Charles Ray, de meester beeldhouwer in wiens atelier gedisciplineerd wordt gewerkt aan volgzame menssculpturen. Kort samengevat, Pantalingua en Tophole besluiten de wil van de almachtige heerser en goddelijke schepper Vox Dei te ondermijnen en hun eigen, experimentele versie van de mens te creëren waarin zij het beste uit hun werelden verenigen.

In een moeizame rite de passage wordt Nummer 31 geïnitieerd in de zinnelijke kunsten van Madame Nesquick. Voor het eerst in zijn bestaan ervaart het gipsen model de lusten en lasten van het mens-zijn. Maar met de oerdriften openbaart zich ook de zucht naar macht en overheersing. In de scenes die volgen ontvouwen zich de consequenties van Pantalingua’s en Topholes ingreep: Nummer 31 ontpopt zich tot een ware tiran en onder zijn aanvoering keert de mensheid zich tegen hun schepper en sleept de meester beeldhouwer en Madame Nesquick voor het gerecht.

The Humans eindigt met een tribunaal; een filosofische polemiek tussen verdediger en de aanklager waarin de vraag aller vragen wordt gesteld: Is het niet beter om te zijn dan niet te zijn? Het antwoord is ja.

The Humans is een spectaculaire voorstelling met indrukwekkende kostuums en een ingenieus ontworpen decor waarin de tegenstelling tussen het Dionysische en het Apollinaire ruimtelijk is verbeeld in een groen heuvellandschap met een houten toilethuisje voor ‘de donkere oerdrift’ aan de ene kant, en het puristische, geheel witgrijze atelier vol met beeldhouwgereedschap en geometrische figuren aan de andere kant.

Het dualisme tussen vrije expressie en de bedachtzame rationaliteit, tussen zinnelijkheid en wetenschap, is een klassiek thema in de literatuur, kunst en het theater. De dynamiek tussen deze tegenpolen is het dramatische motief in The Humans, dat op allerlei manieren terugkomt in het script en de mise-en-scène. Behalve scheppingsverhaal is The Humans ook een parabel over het artistieke creatieproces met zijn conflict tussen het expressieve, subjectieve, grensoverschrijdende en romantische idee van kunst, en het beredeneerde, conceptuele en modernistische idee waarin tradities en conventies prevaleren. Afgaand op The Humans lijkt Singh zichzelf als kunstenaar in de laatste categorie te plaatsen, want de voorstelling was imposant maar ook zeer traditiegebonden.

Singhs debuut als scriptschrijver en regisseur is een eclectische mix van referenties aan antieke en hedendaagse teksten, en citaten uit de populaire cultuur, geschreven in de traditie van de (tragi)komedie. Singh noemt de Griekse dichter en komedieschrijver Aristophanes (446 AC – 386 AC) als inspiratiebron. Maar waar Aristophanes’ komedies veelal een (impliciete) kritiek waren op de morele waarden van zijn tijd en hij in zijn politiek getinte satires niet bang was om prominente tijdgenoten te bekritiseren, blijkt The Humans opmerkelijk apolitiek, zelfs a-contemporain.

Geen zedenschets van de huidige economische crisis, het onvermogen van de mens om boven zijn eigen egocentrische behoeftes uit te stijgen, of de in zichzelf gekeerde kunstwereld. The Humans blijft binnen de lijntjes van de klassieke, literaire tradities, afgezien enkele musical-achtige scènes (de beroemde dansmove van John Travolta in Saturday Night Fever en de Senseo als communicatiemiddel voor de orakelende Vox Dei). The Humans is daarmee vooral entertainment voor de intellectuele kunstliefhebber, een ‘fun intellectual excercise’, zoals Singh het zelf omschrijft. En dat is jammer, want hiermee blijft de betekenis van het stuk beperkt.

Christel Vesters is kunstcriticus en curator