metropolis m

Porto Alegre (Br)

Biënale van Mercosul

13/09/2013 t/m 10/11/2013

We zitten op een kleine boot, en langzaam varend langs de Braziliaanse kust passeren we het uitgestrekte Porto Alegre: het oude centrum, de nieuwe buitenwijken, een handvol hoge gebouwen, en verder weg een soort favela’s, het nieuwe voetbalstadion, de jachtclub. Het is half tien in de ochtend en er zijn zo’n 25 mensen aan boord, sommigen met een flinke kater. De motor maakt veel geluid, waardoor deze even afgezet moet worden tijdens de introductie waarin Sarah Demeuse, een van de curatoren van de door directeur Sofía Hernández Chong Cuy geleide Biënnale van Mercosul, de missie uitlegt. Het is de vijfde boottocht van de Island Sessions, een van de speciale onderdelen van deze biënnale.

‘Vandaag kijken we naar eilanden als metaforen’, zegt Demeuse. In de mail de ons was toegestuurd wordt Martha Rosler uit een eerdere discussie aangehaald. Zij zei: ‘A metaphor is a trap.’ Hoewel de meeste aandacht uitgaat naar het eiland White Stones (of Prison Island), geven we toch gevolg aan de opdracht en beginnen de discussie. Kunstenaar, dichter en curator van de biënnale Fernanda Laguna heeft een liefdesbrief geschreven en die in een fles gestopt. Ze twijfelt wat ermee te doen. Wij mogen stemmen: zal ze de fles met liefdesbrief in de Guaíba rivier gooien, of de fles met inhoud achterlaten op het eiland? We nemen een besluit, en zweren daarover te zwijgen.

De genereuze daad van het niet-weten, van uitgestelde actie in een toestand van potentiële geldigheid of zelfkritiek, karakteriseert de 9e Biënnale van Mercosul. De biënnale drukt uit te willen delen, stimuleert persoonlijke uitwisseling, en vindt plaats op een plek die zowel historisch belangrijk (Prison Island was de politieke gevangenis tijdens de periode van het Braziliaanse dictatorschap) als voortreffelijk is.

De titel van de biënnale, Weather Permitting, kun je als glad zien, maar is bedoeld te verwijzen naar ‘relatively unpredictable certainties’, een perfecte weergave van de huidige situatie van de kunst, haar presentatie en ontvangst. De bezoekers van Weather Permitting, in het bijzonder de aanwezigen op de boot, bewegen met een bepaalde traagheid. Dit evenement heeft een voor een biënnale ongebruikelijk ritme. Het tempo is laag, men glijdt van locatie naar locatie, er is veel ruimte voor reflectie.

Ik weet niet of het goed is om over favorieten te praten bij een biënnale waar zo respectvol met de deelnemende kunstenaars wordt omgegaan. Maar het moet gezegd dat de gedeeltelijk herkenbare, gedeeltelijk zichtbare, gedeeltelijk gevonden en gedeeltelijk gemaakte serie sculpturen Amassed Knowledge in a Frantic Race Against Death That Death Must Win (2013) van Koenraad de Dedobbeleer voortreffelijk is (een term die ik volgens mij nog nooit gebruikt heb voor een werk of een biënnale en hier al twee keer). De live-performance van Tarek Atoui op Prison Island veroorzaakte kippenvel. Cloud Gates (1964-2013) en Sand Machine (1964-2013) van David Medalla voelden zeer relevant en van deze tijd. Above the Weather (2013) van Jason Dodge was perfect en de installatie Resin Translation (2013) van Lucy Skaer, met gem-vormige blokken van een speciaal industrieel gebruikt plantenextract, zelfs geniaal. Niet alleen omdat het belangrijke kwesties aanhaalt over lokale productiemogelijkheden en het materiële weet te combineren met het conceptuele, maar ook omdat het omgaat met (of beter gebruik maakt van) de huidige importrechten van Brazilië (het is te duur om kunst te importeren, en dat wat er gemaakt is mag het land niet verlaten). Al deze problemen daargelaten, is dit de eerste biënnale die ik verliet met een verlangen naar meer.

Maxine Kopsa is redacteur van Metropolis M en directeur van Kunstverein Amsterdam