metropolis m

Het blijft een vreemd fenomeen: wandelen over de Grote Markt in Brussel, de grachtengordel in Amsterdam of Montmartre in Parijs en elk gevoel van realiteit en persoonlijke ervaring verliezen. Het glipt je door de vingers. De videocamera’s en fototoestellen van de toerist registreren en reproduceren de globale clichés en leggen als het ware een stolp over de werkelijkheid. Wat blijft is een artificieel overbelicht beeld, een op de werkelijkheid gebaseerde fictie in een gerasterde ruimte. Zo krijg je op sommige, overbekende en letterlijk overbelichte plekken het gevoel een bewegende figurant te zijn in een stilstaand beeld.

Venetië is het icoon bij uitstek van dit fenomeen, een museumstad die zich nog moeilijk laat observeren los van de beelden die in ons collectief geheugen staan gegrift. Desondanks of juist daarom zoekt David Claerbout in zijn recente serie werken bij Galerie Micheline Szwajcer opnieuw naar een ander Venetië, een ‘gefragmenteerd’ Venetië, waarmee hij wil inspelen op het reservoir van persoonlijke ervaringen van de toeschouwer. Hiermee heeft hij zichzelf met een moeilijke opdracht en de bezoeker met een problematische tentoonstelling opgezadeld. Kan hij de basis voor een ‘mentale interactie’ bepalen, vastleggen en invoelbaar maken voor de toeschouwer? Of verwijzen zijn nieuwe zwart-wit foto’s en zijninteractieve videoprojectie naar de onmogelijkheid van die opdracht? De context, het gebruikte medium, de begeleidende tekst en de daarin beschreven theorie; in deze tentoonstelling dragen ze allemaal bij aan het activeren van de werken. Claerbout verduistert de galerieruimte en presenteert zijn Venetiaanse stadsgezichten in spaarzaam verlichte lichtbakken. Ze zijn laat op de avond of in de vroege ochtenduren gefotografeerd: het water verschijnt prominent op de voorgrond, de architectuur wordt een donkere massa en de luchtpartij zorgt voor een helder contrast. Bij het betreden van de ruimte, en nadat de ogen zich aan de duister hebben aangepast, doemen de overbekende stadsgezichten beetje bij beetje op, met als enige lichtbron hun eigen licht. Het zijn picturale, dynamische composities van bijvoorbeeld Isola San Miguele en Ca D’Oro.

In de volgende ruimte draait de interactieve videoprojectie Untitled (man under arches). Volgens de begeleidende tekst kijkt er iemand vanuit de ondoorgrondelijke duisternis van de arcade naar de bezoeker. Strategisch geplaatste sensoren in de ruimte detecteren iedere fysieke aanwezigheid en zolang de bezoeker blijft, houdt de mysterieuze gedaante in de video zich onzichtbaar. Pas bij het verlaten van de ruimte, wandelt ook de gedaante onder de arcade – al of niet aanwezig, en voor de bezoeker dus niet te achterhalen – links uit het beeld, in het zonlicht weg. Bewegende stills en onzichtbare interactiviteit: het fotografische beeld wordt, volgens David Claerbout, door de blik van de bezoeker telkens opnieuw gescand en met herinneringen, projecties en verlangens gevoed. Misschien formuleert hij, ietwat vereenvoudigd, een voorstel tot ‘meer realiteit’ (en ‘meer persoonlijke ervaring’). De recente werken vormen slechts een eerste, verkennende stap in die richting. Ze liggen in het verlengde van zijn oudere werk, maar de tentoonstelling laat zien dat Claerbout een nieuw en onbekend gebied betreedt. Een gebied waar de wederzijdse ontgoocheling op de loer ligt: zowel voor de kijker als voor de onzichtbare persoon in de duisternis van de arcade.