Een krabbel voor Arnhem – Arash Fakhim over zijn eerste grote publieke sculptuur
In de Arnhemse Vinexwijk ‘Schuytgraaf’ zijn vijf permanente kunstwerken geïnstalleerd, die morgen aan het publiek worden gepresenteerd. Productiehuis Plaatsmaken, de initiator van het project in de wijk, stelde curator Fleur Junier aan om de kunstroute te realiseren. Een van de kunstenaars die zij koos was Arash Fakhim. Sietse Hagenbeek spreekt met Fakhim nog voor de publieke openstelling in de opslagruimte van het werk.
De gemeente Arnhem is bezig met grote plannen voor een nieuwbouwwijk in Arnhem-Zuid. Tussen de Betuwe en de Rijn worden nieuwe koop- en huurwoningen gebouwd. Verspreid over de wijk, tussen de woningen en slootjes, zijn vijf kunstwerken in de openbare ruimte opgesteld. Curator Fleur Junier selecteerde de werken als tegenreactie op de homogene uitstraling van de wijk. Haar keuze, met oog op diversiteit, heeft betrekking op de verschillende achtergronden van de kunstpraktijken en de identiteiten van de kunstenaars. De wijk, waarvan de meeste bewoners hoogopgeleid zijn, heeft een nette uitstraling en op de plattegrond is te zien dat de straten zeer schematisch zijn ingedeeld. Op de website van Plaatsmaken lees ik in een interview met Junier, dat ze met de kunstroute uit de comfortzone van de wijk wil stappen: het hoeft niet zo voorzichtig te zijn.
Een van de gekozen kunstenaars is Arash Fakhim (1987). Hij studeerde in 2016 af aan BEAR Fine Art aan ArtEZ, Arnhem. In zijn werk spelen zijn lichaam en de transformatie van materiaal een belangrijke rol, zoals bij het werk Thinging about things, fire (2023). In het videowerk is te zien hoe Fakhim in een gedoofd kampvuur staat, zijn lichaam beschilderd met gele en rode verf en zo een vlam imiteert. Hij benadrukt hiermee transformatie, die zowel relateert aan vuur als aan de mens. Het videowerk was eerder dit jaar in de schouw van een open haard te zien tijdens de Roosen & Guests tentoonstelling in Kasteel het Nijenhuis en is opgenomen in de collectie van Museum de Fundatie.
Fakhim heeft het liefst dat zijn vingerafdruk (soms letterlijk, soms figuurlijk) te zien is in zijn werk. ‘Daar vindt bezieling plaats. Ik wil het materiaal het materiaal laten zijn. Ik vind het materiaal, maar het materiaal vindt mij net zo goed.’ Voor de kunstroute maakte hij de Doodle (2024): een acht meter hoog knalblauw sculptuur. De oppervlakte van het werk zit vol met sporen van zijn behandeling van het materiaal. Fakhim ging na de schets, gemaakt van klei, aan de slag met het skelet van het beeld, dat is opgebouwd uit stalen buizen. Daarna bracht hij laag voor laag de polyurethaan aan: een soort purschuim. De sculptuur is afgewerkt met een helderblauwe coating van polyurea. In de oppervlakte van de laag polyurethaan zijn onregelmatigheden te zien die zijn ontstaan tijdens het aanbrengen. Fakhim vertelt dat hij die bewust heeft laten zitten: ‘Het mocht niet te shiny zijn van mij. Ik vind het juist mooi als je bijvoorbeeld je vinger drukt in klei en de afdruk zichtbaar blijft’. Dit leidt tot een interessante tegenstelling in het werk: Het grote formaat van het beeld suggereert dat het in een fabriek is gemaakt, maar de tactiele bezieling van het materiaal is nog steeds aanwezig, net als bij de kleischetsen van het beeld.
'Ik vind het materiaal, maar het materiaal vindt mij net zo goed.’
De vorm van de krabbel is samengesteld uit verschillende eerdere werken van Fakhim en verwijst naar patronen die hij in het dagelijks leven voorbij ziet komen. Hij laat zich inspireren door lijnenspellen, van wegdekreparaties tot bekabeling, die onbedoelde potentie hebben tot een schilderachtige gewaarwording. De lijnenspellen fotografeert hij, waarna hij er zeefdrukramen van maakt. Zo komen de lijnen, die meer op krabbels zijn gaan lijken, terecht in zijn werken. Voor de kunstroute maakte hij een driedimensionale versie in de computer en later als maquette. ‘Normaal maak ik ruimtelijke dingen plat en soms ook weer ruimtelijk doordat je achter het werk kan staan. Als je vanuit de trein kijkt, zie je het werk in een kader. Wanneer je vervolgens uitstapt en er recht voor staat, is het weer ruimtelijk. Het is een manifest voor schilderen, maar ook om de fantasie te blijven kneden. Vanuit iedere zichtlijn in de wijk heb je een ander perspectief op het beeld.’
Fakhim ziet in Schuytgraaf ook een patroon: ‘Zo’n wijk is eigenlijk een vertolking van wat Nederland is. Als je over Nederland vliegt, dan zie je dat alles als een soort lappendeken ingedeeld is. Ik wilde juist een beeld maken dat tegen die Mondriaaneske mentaliteit ingaat: iets organisch.’
Ik wilde een beeld maken dat tegen die Mondriaaneske mentaliteit ingaat: iets organisch
Fakhim koos zelf de plek uit voor het werk. Voor de kunstroute maakte hij voor het eerst een sculptuur op groot formaat. ‘Het voelt voor mij natuurlijk om mijn eigen lichaam te gebruiken als schaal, daarom is mijn eerdere werk zo compact. Ik werd door de curator uitgedaagd om een groot werk te maken.’ Uiteindelijk zijn ze uitgekomen op een krabbel van acht meter hoog en drieënhalf meter breed. Niet alleen het formaat en de vorm laten de hoofden van voorbijgangers draaien, ook de kleur van het beeld springt uit het landschap. Blauw komt regelmatig terug in het werk van Fakhim. In de zoektocht naar de juiste tint, besloten Fakhim en Junier dat het beeld Perzisch Blauw moest zijn. Die tint doet Fakhim denken aan de tegels die in Teheran de straten kleuren. Het verwijst naar een gevoel van thuis, waar dat ook mag zijn.
Ik ervaar Fakhims gevoel voor schaal wanneer ik naast het beeld sta. Ik word opgeslokt door de krabbel, die zich met de vele lijnen als een kooi om mij heen sluit. Het materiaal voelt vertrouwd en de organische vorm heeft ook iets weg van een lichaam. Daarentegen helpen de felblauwe kleur en het uitgeharde pur mij eraan herinneren dat er een machinaal proces aan vooraf is gegaan. In het oppervlak ontdek ik van dichtbij patronen, sporen en afdrukken.
Kunstroute Schuytgraaf
Verspreid over de Arnhemse wijk zijn vijf permanente kunstwerken in de openbare ruimte gerealiseerd. Stichting Plaatsmaken werd door de gemeente Arnhem gevraagd deze route te ontwikkelen, en zij trok de Arnhemse curator Fleur Junier aan om de route inhoudelijk vorm te geven. De vijf kunstwerken refereren aan de identiteit van de wijk: het landschappelijke karakter van het gebied, de geschiedenis van de plek, en de jonge identiteit van de buurt en haar bewoners. Alle kunstwerken zijn speciaal voor de plek vervaardigd. Er is gezocht naar een diversiteit aan kunstenaars, qua leeftijd, achtergrond en gender. De kunstenaars beschikken allemaal over een unieke, onderscheidende aanpak, hebben een sterke band met de regio, en hebben zich geëngageerd met de wijk en met de mensen die er wonen. De route wordt gecompleteerd met een Poëzieroute op een aantal nutshuisjes van Schuytgraaf.
Junier selecteerde naast Fakhim Keiko Sato, Rob Voerman, Femke Herregraven en Larissa Esvelt. De kunstroute gaat samen met een poëzieroute met bijdragen van Maarten Buser, Marije Langelaar, Francis Nagy, Roosmarijn Peperkamp, Tim Lenders, Marieke Polderdijk en Willem van Zadelhoff.
Kunstroute Schuytgraaf wordt geopend op 8 november 2024
Sietse Hagenbeek
is schrijver en kunsteducator
