metropolis m

‘Dat is inderdaad een goede omschrijving, al willen we daarbij aantekenen dat iedere interpretatie van een archief subjectief en actueel is. Het is uitdrukkelijk niet onze intentie eventuele verbanden tussen provo en huidige protestbewegingen expliciet te laten zien. Two or Three things I know about Provo wil geen oplossing aandragen of een sociale verandering aankondigen. Door de tentoonstelling historisch te houden, en het heden stevig te confronteren met de geschiedenis, nodigen wij bezoekers uit zelf verbanden te leggen en mogelijkheden te zien.
Het is belangrijk een onderscheid te maken tussen onze eigen politieke ideeën en die van provo. Ondanks grote overeenkomsten neigen onze ideeën eerder naar het socialisme dan naar het anarchisme. Waarschijnlijk staan we, als ontwerpers, niet wantrouwend genoeg tegenover het idee van systemen en structuren om werkelijk anarchist te zijn.
Dat gezegd hebbende, zijn we volledig overtuigd van het belang van autonome initiatieven in de stedelijke context. Als we uit eigen ervaring spreken, is de kraakbeweging een bron van inspiratie. Een initiatief als Vrieshuis Amerika (een plek die we vaak hebben bezocht) heeft op ons als ontwerpers meer invloed gehad dan welk Dutch Design-instituut ook. Onze eerste opdrachtgevers – denk bijvoorbeeld aan Paradiso – vinden hun oorsprong in de vroege kraakbeweging.
Natuurlijk overstijgt het maatschappelijk belang van kraken, zoals het tegengaan van woningnood en het bestrijden van speculatie, het culturele aspect waar wij nu de nadruk op leggen. Toch hopen we, door deze voorbeelden te noemen, aan te geven waarom we overtuigd zijn van het belang van anarchistische stadsbewegingen. Als we een willekeurige stad binnenrijden en anarchistische graffiti zien, weten we meteen dat de stad een ziel heeft, er een netwerk van kraakpanden, concertzalen, veganistische eethuizen, stencilkelders, et cetera is. Een omcirkelde A op een muur is in die zin voor ons een bemoedigend teken – een baken van optimisme.’

‘Ons vegetarisme/veganisme is in de allereerste plaats geïnspireerd door dierenwelzijn en dierenrechten. Als we in buitenlandse steden zijn, komen we via websites en apps zoals Happy Cow en Vegman op plaatsen die zich niet meteen prijsgeven – veganistische kraakpanden, macrobiotische tenten en restaurants gerund door hare krisjna’s, Chinese sekteleden, rastafari’s, Hindoestanen, punks, hippies, antroposofen, zevendedag-adventisten. Debord omschrijft het concept van de derive als “a mode of experimental behaviour linked to the conditions of urban society: a technique of rapid passage through varied ambiances”. De rondgang langs restaurants zou je kunnen omschrijven als een zwerftocht door verschillende ambiances, meestal in de periferie van de stad.’

‘Tim Voss was als net aangestelde directeur van de kunstruimte W139 en nieuwkomer in Amsterdam, geïnteresseerd in de recente geschiedenis van de stad en W139. Deze expositieruimte in de Warmoesstraat is geworteld in de kraakbeweging. Een W139-medewerker had hem verteld dat Marieke [een van de ontwerpers van Experimental Jetset] de oudste dochter van Rob Stolk is – één van de oprichters van provo -, waarop hij bij ons langskwam om er meer over te weten te komen. Tijdens dit gesprek heeft hij ons gevraagd een installatie, een klein, persoonlijk en uiteindelijk incompleet archief, met grafische documentatie en een aanvullend filmprogramma rond de provobeweging te maken. Dat vonden we lastig, omdat provo zo dicht bij ons ligt en we zo’n emotionele band met het onderwerp hebben.
We weten dat we met het geven van een eigen interpretatie van provo veel mensen tegen ons in het harnas zouden kunnen jagen. Er hangt nog altijd een sfeer van bitterheid rond provo, en vooral rond de opheffing. Uiteindelijk hebben we toch toegestemd. De tentoonstelling zien we als een hommage aan Rob Stolk. In 2011 zou Rob 65 jaar zijn geworden, ware het niet dat hij tien jaar daarvoor, in 2001, op 55-jarige leeftijd aan een hartstilstand is overleden.
Het was noodzakelijk het materiaal bij elkaar te zoeken; binnen de familie Stolk is niet veel oorspronkelijk materiaal aanwezig. Meteen na de opheffing van provo verkocht Rob Stolk zijn archief aan de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Met de opbrengst hiervan richtte hij onder meer de Stichting Ter Bevordering van een Goed en Goedkoop Leven op, een actiegroep die actief was in de Nieuwmarkt- en kraakbeweging. Met de opbrengst van het provoarchief zijn dus andere vormen van activisme bekostigd – een heel mooi voorbeeld van hoe activisme en “archivisme” elkaar wederzijds beïnvloeden.’

‘In de geschiedenis van provo, zoals wij die presenteren, is er sprake van een driehoeksverhouding tussen de beweging, de drukpers en de stad. Wij zien provo als een beweging waar alles draait om walls and words, om de stad en de taal. Zoals Baudrillard het beschrijft in Utopia Deferred (1967-1978): “Walls and words, silk-screened posters and hand-printed ?yers, were the true revolutionary media in May 1968. The streets where speech started and was exchanged: everything that is an immediate inscription, given and exchanged. Speech and response, moving in the same time and in the same place, reciprocal and antagonistic.” De stad wordt niet alleen als “neutrale” drager van informatie ingezet (muren om posters op te plakken, straten om pamfletten in uit te delen, pleinen om happenings op te organiseren), maar als essentieel onderdeel van deze informatie.
Het is interessant dat veel van de recente tegenbewegingen zich opnieuw zo nadrukkelijk hebben gemanifesteerd in de stad, in de openbare ruimte. Denk bijvoorbeeld aan de pleinen en parken die wereldwijd een centrale rol spelen in de Occupy-beweging en de Arabische Lente. We denken dat dit komt omdat de stad uiteindelijk toch een meer publiek platform is dan het internet. Rond het internet hangt een sfeer van openbaarheid, van verbondenheid, maar dat is uiteindelijk een valse belofte.
Internet is een individualistisch medium: de websites die je bekijkt, de berichten die je leest, de zoekresultaten die je ontvangt, de advertenties die je ziet, ze worden precies op maat gemaakt, gebaseerd op algoritmische berekeningen van bedrijven als Google, Amazon en Facebook. Internet laat precies zien wat je wilt zien, of beter gezegd, waarvan wordt verwacht dat je het wilt zien. Het medium zal je niet zo vlug confronteren met tegengestelde ideeën of met andere zienswijzen. Drukwerk is koppig, zwaar en traag, maar ondanks (of juist dankzij) deze kwaliteit, blijft drukwerk inherent subversief.
Tijdens de verwoestende storm Sandy waren we voor een bespreking met het Whitney Museum in New York. Interessant aan Sandy is dat we ons heel bewust werden van het feit dat de “immateriële” laag van informatie (de cloud, zeg maar) in één klap onbereikbaar is als de elektriciteit uitvalt. Mobiele telefoons doen het niet meer, internetverbindingen vallen weg, et cetera. Iedere ochtend liep je, in een lange stroom van mensen, naar de gebieden van de stad waar elektriciteit was, en waar het mogelijk was verbinding met het netwerk te maken. In restaurants en hotellobby’s was iedereen op zoek naar stopcontacten en WiFi-netwerken, zodat je eindelijk weer je e-mail kon checken en apparatuur kon opladen.
Dat hele proces van “immaterialisatie” van informatie lijkt ons heel gevaarlijk. Het idee van de cloud, een schil van immateriële, ongrijpbare informatie, lijkt vanwege die lichtheid en dat gebrek aan ideologie en geschiedenis heel aantrekkelijk maar uiteindelijk vervliegt het, zonder een spoor of teken achter te laten.’

‘Ieder project brengt ons in contact met andere ideeën en theorieën, die van invloed zijn op onze manier van denken en werken. In die zin worden we gevormd door onze ervaringen als grafisch ontwerpers. We zien onszelf niet als theoretici, onderzoekers of als “echte” intellectuelen. Ons uitgangspunt is eigenlijk dat van een vrij “traditionele” grafisch ontwerpstudio. In die zin voelen we ons meer een soort handwerkers. Historisch gezien is grafisch ontwerpen een uitvloeisel van de drukindustrie, en wij voelen deze band nog steeds.
Vanuit ambachtelijke tradities zijn we ons theoretisch gaan verdiepen en bewust geworden van de ideologisch-politieke dimensie van de ontwerppraktijk. Dit is een proces waar we nog steeds middenin zitten. Zo is er ook een voortdurende kennismaking met nieuwe ideeën, nieuwe theorieën, nieuwe manieren van kijken naar de stad. Wat dat betreft is er sprake van een groeiend bewustzijn: we worden ons steeds bewuster van de rol van grafisch ontwerpen in de stad en onze eigen rol daarin. We zijn nog niet tot een conclusie gekomen; wat dat betreft is het een van project naar project slingerend onderzoek.’