metropolis m

Geen Biënnale van Venetië zonder controverses. Dit jaar zorgen de bijdragen van Kroatië en Afrika voor debat, nadat een Kroatische deelnemer onverwacht verstoten is, en de poging om Afrika goed te representeren is verworden tot een promoshow voor een collectie die op z’n zachtst gezegd op bedenkelijke wijze is gefinancierd.

Verstoten

Zoals dat hoort bij een biënnale die bol staat van de nationale belangen en duistere commerciële zaken, gaat er geen Biënnale van Venetië voorbij zonder controverses. Een kleintje wordt dit jaar verzorgd door Kroatië, dat de kunstenaar David Maljković had uitgenodigd de presentatie te verzorgen in het landenpaviljoen in Fondazione Querini Stampalia aan de Campo Santa Maria Formosa. Ineens, als door de bliksem getroffen, zag commissaris Željko Kipke daarvan af. Zonder nadere toelichting werd Maljković vervangen door een andere kunstenaar.

Officieel heet het dat Maljković’ project te gecompliceerd en te duur was, en dat de kunstenaar bovendien niet erg coöperatief was en te druk met andere tentoonstellingen. Maar een protestbrief tegen de eenzijdige en plotselinge afgelasting, geschreven door onder meer de directeuren en curators Ami Barak, Iwona Blazwick, Hou Hanru, René Block, Annet Gelink, Alanna Heiss, Gabriele Horn, Charles Esche en Vasíf Kortun, suggereert dat er andere redenen schuilgaan achter het Kroatische besluit. Men vermoedt dat de commissaris van Maljković af wilde, omdat diens voorstel hem niet beviel. Bovendien stuitten de plannen op bezwaren bij de eigenaren van Querini Stampalia, die vreesden voor aantasting van het gebouw. Na een verwijzing naar het feit dat enkele jaren geleden Sanja Iveković al eens werd uitgesloten van de Kroatische vertegenwoordiging op de Biënnale van São Paulo, concluderen de briefschrijvers dat ‘artistieke vrijheid niet veel te betekenen heeft in Kroatië, maar machtspelletjes wel’.

Tot nog toe heeft geen land zich bereid verklaard de verstoten Maljković asiel te verlenen, ook Nederland niet, dat toch het vluchtelingenvraagstuk tot onderwerp heeft. De liefhebber van werk van Maljković zal naar Bazel moeten doorreizen, waar hij deelneemt aan Art Unlimited.

Omarmd

In vergelijking met de Kroatische oprisping, die behalve de brief nog weinig reuring gaf, zorgt een rel om het Afrikaanse paviljoen voor meer rumoer. Robert Storr wilde Afrika, dat nog altijd niet vertegenwoordigd is in Venetië, gastvrijheid verlenen in zijn tentoonstelling in de Arsenale. Zelf niet deskundig genoeg, besloot hij tot een open inschrijving voor voorstellen van Afrikaanse curatoren, waar Fernando Alvim en Simon Njami uit gekozen werden − overigens onder protest van de gerenommeerde Afrikaanse curatoren Okwui Enwezor en Salah Hassan die de open procedure een slecht idee vonden. Dat protest, per brief aan Storr, leidde op internet tot een uitgebreid debat onder Afrikaanse curatoren over de voor- en nadelen van deelname van Afrika aan het Venetiaanse kunstspektakel.

Een nieuw element in de discussie bood Artnet News. Ben Davis ging in een artikel van 23 februari de gangen na van Sindika Dokolo, wiens Sindika Dokolo African Collection of Contemporary Art, bestaande uit 500 werken van 140 kunstenaars uit 28 Afrikaanse landen, dient als basis van de tentoonstelling van Simon Njami en Fernando Alvim. Davis zocht uit wie de verzamelaar Sindika Dokolo eigenlijk is en hoe hij aan zijn geld is gekomen.

Dokolo, woonachtig in Luanda, Angola, is zoon van een Congolese bankier, die zo’n tachtig miljoen wist weg te sluizen voordat zijn bank implodeerde. Nog altijd wordt de Sindika belaagd door slachtoffers van het financiële drama die hem beschuldigen van maffiapraktijken bij zijn pogingen het geld te behouden. In 2002 is hij getrouwd met Isabel dos Santos, de dochter van José Eduardo dos Santos, sinds 1979 president van Angola. Isabel dos Santos wordt gezien als een succesvol zakenvrouw, die, zo melden bronnen, haar ondernemingen mede opbouwde met dank aan de staat. Ze is prominent lid van Futungo, een netwerk van 200 relaties van president dos Santos, die met elkaar zo’n $2 miljard aan staatsinkomsten in eigen zak wisten te steken.

Ben Davis meldt dat instituties in het hogere kunstéchalon weliswaar vaker in relatie kunnen worden gebracht met roofbaronnen, zoals bijvoorbeeld de familie Rockefeller in Amerika, maar dat dit een geval apart is omdat diverse mensenrechtenorganisaties protest hebben aangetekend tegen de activiteiten van de firma’s die achter het vermogen van de Sindika Dokolo Collectie schuil gaan. Waarmee het Afrikaanse paviljoen, bedoeld om een ‘geïnformeerde en distinctief perspectief te bieden’ op een bevolking die vaak over het hoofd wordt gezien, ineens ‘bittere vragen oproept over de verhouding tussen de Afrikaanse elite en de doorsnee Afrikaanse bevolking’, aldus Davis.

Curator Fernando Alvim gaf geen antwoord op mijn verzoek om nadere informatie over zijn tentoonstelling. En dus kon ook deze suggestieve berichtgeving niet nader geverifieerd worden.

Informatie over Afrika in Venetië is ontleend aan:

www.artnet.comwww.asai.co.za