metropolis m

Wie de foto’s in I Only Want You To Love Me bekijkt wordt als kijker gevraagd de passieve vanzelfsprekendheid waarmee we beelden bekijken om te draaien. Het is een uitdaging de foto’s van Collins te plaatsen. Zonder enige verwijzing naar een context zie je wat je ziet. Op de foto’s zijn mannen, vrouwen, jongens en meisjes te zien in hun dagelijkse omgeving, soms in zichzelf gekeerd, soms bewust in de lens kijkend. Mannen in gedachten verzonken, zittend op een bank. Twee jongetjes poserend op straat waarvan één een vredesteken maakt. Een meisje dat met haar hand naar haar voorhoofd grijpt, verdiept in een telefoongesprek.

De directheid waarmee de foto’s genomen zijn valt op. Er lijkt niks tussen de gefotografeerde personen en de fotograaf Phil Collins in te staan. Collins’ foto’s worden gekenmerkt door een intimiteit die geassocieerd kan worden met familiefoto’s. In die directheid doen zijn foto’s denken aan het vroege werk van Larry Clark, met name Tulsa, waarin de fotograaf een vanzelfsprekend onderdeel lijkt te zijn van de wereld die hij vastlegt.

Clark fotografeerde in Tulsa zijn directe omgeving, de omgeving waarin hij opgroeide, zijn vrienden en familie. Collins fotografeert mensen die hij heeft leren kennen tijdens zijn reizen naar gebieden waarin zijn aanwezigheid helemaal niet zo vanzelfsprekend was. Collins reist niet zomaar ergens naar toe. Hij reist naar plekken als Bagdad, Belgrado, Belfast. Wat doet een Brit op deze plekken, wat heeft Collins hier te zoeken? En welke beelden levert dit op?

Collins zelf zegt deze plekken op te zoeken vanwege zijn wantrouwen in de verslaggeving van de geïnstitutionaliseerde media. Hij gaat naar deze plekken om het ‘zelf te kunnen zien’. Zonder de pretentie dat zijn foto’s de waarheid zouden claimen, hoopt hij een ruimte te openen voor de beeldvorming van anderen.

Er gaat een opmerkelijke werking van Collins’ foto’s uit. Niet alleen op de eerste plaats door de soms genadeloze rauwheid ervan, maar vooral door het vreemde gevoel dat deze gezichten je vaag bekend voorkomen, de plekken vertrouwd lijken. Juist hieraan ontlenen Collins’ foto’s hun autoriteit. Het gaat om het contrast tussen intimiteit en het exotische, de dagelijkse momenten die Collins vast weet te leggen en de geladenheid van de plekken waar deze taferelen zich afspelen. Het feit dat hij speelt met de kennis die je als kijker over deze plaatsen bezit, plekken die je herkent als conflictzones. De donker getinte mannen, de kleren die de jongetjes dragen, de vervallen interieurs, ik associeer ze zonder te veel over nadenken met deze gebieden.

Collins’ foto’s zouden niet kunnen ontstaan zonder zijn liefde voor mensen. Hij bezit de eigenschap met mensen te kunnen communiceren en sympathiseren op een heel direct niveau en van daaruit relaties te ontwikkelen die hij vastlegt. ‘Photography is easy. A camera brings interested parties together. It attracts and repels according to the circumstance or whim. A camera makes me interested in you and you maybe interested in me. In this sense it is all about love. And exploitation.’ (Phil Collins, The Projection 2003, p.8) Hierin schuilt dezelfde ambiguïteit waaraan Collins’ foto’s hun kracht ontlenen.

Hij weet tot mensen door te dringen en fotografeert als iemand die zijn geliefde vastlegt, maar die tevens genadeloos de kwetsbaarheid van zijn onderwerp in beeld brengt. De foto’s zijn het resultaat van de wisselwerking tussen de fotograaf en de geportretteerde, een aftasting van de relatie tussen Collins en zijn onderwerp die zichtbaar wordt in de gesloten ogen van de mannen, het gezicht van het meisje dat verscholen blijft achter haar hand, het naakte stel dat uitdagend de lens in kijkt. De details die je als kijker raken en je op je plek zetten.

Collins’ beelden zijn duidelijk ontstaan vanuit een emotionele band met de mensen op de foto, anders dan de rationele of sensationele beelden van deze gebieden die wij door de media kennen. Zijn foto’s appelleren aan eigen gevoelens van wantrouwen, geborgenheid, schaamte, overgave en trots. Wanneer ik naar Collins’ foto’s kijk, word ik op mezelf teruggeworpen.

Kirsten Leenaars

Phil Collins, I Only Want You to Love MeBrighton, Photoworks/BPB 2003

ISBN 1903796091, euro 39,-

Phil Collins, The ProjectionBAK, Utrecht, onderdeel van Now What? Dreaming of a better world in six parts, 2003