metropolis m

Het is natuurlijk een enigszins gedevalueerd begrip: vriendschap. Voordat de sociale media iedereen die je kent ‘vriend’ is gaan noemen, was het een relatief spaarzame categorie onder de mensen met wie je omging. Een vriendschap was iets om zorgvuldig mee om te springen, vanwege die spaarzaamheid. Iets dat je koestert, door er wederzijds in te investeren. Zo niet, dan is die snel voorbij.

Vriendschap was een categorie die volledig toebehoorde aan het private domein, iets waar je professioneel gezien vrijwillig afstand van hield, om maar niet van nepotisme beschuldigd te worden. Vriendjespolitiek was nou niet echt het toonbeeld van goed werk, ook niet in de kunst, waar de erkenning dat je van een werk houdt omdat je van de maker houdt, niet klinkt als een erg overtuigend criterium. Als museumdirecteur kun je moeilijk veel geld uitgeven aan een kunstwerk omdat je dikke vrienden bent met de betrokken kunstenaar.

Het zou kunnen verklaren zijn waarom er in de kunstwereld zo weinig over vriendschap gesproken werd. Tot de opkomst van de sociale media. Want tijden zijn aan het veranderen. Nu iedereen vriend van elkaar is, en de vriendschappen en connecties uitgebreid belicht worden op Instagram, zie je hoe links en rechts het onderwerp steeds nadrukkelijker wordt aangekaart. Er is geen Chris Kraus of andere literator nodig om open kaart te spelen over hoe de verhoudingen in de kunstwereld werkelijk liggen. Al was het om te erkennen dat zonder vriendschappen de productiviteit in de kunstwereld half zo hoog zou liggen. Hoe, als niet dankzij vriendschappen, zouden carrières van kunstenaars op gang komen? Hoe, als niet dankzij vrienden, zouden projecten van de grond getild worden, geld geworven, huisvesting en transporten geregeld? In een recent nummer van het Oostenrijkse kunstblad Spike werden er geen doekjes om gewonden: carrières, liefdes en vriendschappen zijn onlosmakelijk met elkaar verknoopt. Met genoegen werd bijvoorbeeld uitgebreid stilgestaan bij de liefde tussen ‘Grosstheoretiker’ Diedrich Diederichssen en de dertig jaar jongere kunstenaar Raphaela Vogel, die door de laatste uitgebreid in beeld wordt gebracht op Instagram.

Dankzij ruangrupa, de artistieke leiders van documenta fifteen, lijkt het roer definitief om. Deze pleitbezorgers van nongkrong werken juist vanuit het idee dat een openlijk beleden vriendschap geen argwaan hoeft op te leveren over de aard en kwaliteit van een kunstmanifestatie. Varend op de lessen van de commons, wordt het vriendschapsmodel onderdeel van een bredere beweging die zich opstelt als een welkom alternatief tegenover de meer competitieve vormen van productie in de kunstwereld. Sociaal werken doet sociaal voelen en sociaal zijn.

Het is met deze mentaliteit in gedachten dat we dit thema maken. Uiteraard ook tegen de achtergrond van een oorlog die Europa met afschuw vervult en mensen op afstand zet, maar gelukkig ook nieuwe vormen van solidariteit doet ontwikkelen. Over de verhouding vriendschap en werk valt nog veel te leren.