metropolis m

Matthew Darbyshire maakt gelikt ogende readymades, die dat helemaal niet zijn. Zijn kunst is eigenhandig gemaakt, op extreem zorgvuldige wijze. Echter dan echt bieden ze alles wat de producten waar ze zo op lijken ontberen: aandacht en diepgang. Deze zomer is zijn werk te zien in Utrecht in de tentoonstelling Call of the Mall.

Het zou misschien logischer zijn geweest hem in zijn atelier of in een winkelcentrum te ontmoeten, maar ik heb een afspraak met Matthew Darbyshire op de heilige grond van de Londense Slade School of Fine Art. Hij heeft er gestudeerd bij de invloedrijke Britse beeldhouwster Phyllida Barlow en geeft er nu zelf les in beeldhouwen. We kijken rond in de werkplaatsen en ateliers van het oude, geliefde gebouw, waar die ochtend niemand gebruik van lijkt te maken. Darbyshire vertelt me dat hij in zijn eigen studententijd stiekem naar binnen sloop voor openingstijd, zodat hij langer de tijd had om te werken.

Darbyshire’s artistieke praktijk is zeer arbeidsintensief. Opgeleid aan kunstacademies in technieken als bronsgieten en houtbewerking, wordt zijn kunst nog altijd bepaald door het maakproces. Dat dient tenminste als uitgangspunt. Sinds kort voelt hij zich er wat ongemakkelijk bij en is hij bezig het maken wat meer met het denken te herenigen. Zijn tijd is daartoe opgedeeld in clean days, zoals hij ze noemt, dagen waarop hij ter beschikking staat voor studenten of journalisten, en hands-on days, die hij doorbrengt in zijn overall en met kniebeschermers aan in zijn atelier in Rochester, Kent. Daar probeert hij met behulp van zijn twee assistenten objecten te maken, te midden van hars- en giftige lijmdampen, houtstof en spiritus.

Hij maakt niet alles zelf. Wanneer mogelijk maakt hij gebruik van readymades als hij ze zich kan veroorloven en hij er veel productietijd mee kan besparen. Maar Darbyshire is erg kieskeurig en vindt het daarom handig ook de faciliteiten en vaardigheden te bezitten om dingen zelf te maken. Hoewel veel van de objecten in zijn atelier handmatig vervaardigd zijn, zien ze eruit alsof ze industrieel zijn gefabriceerd. Darbyshire gaat er zeer zorgvuldig mee om. De objecten worden onderworpen aan een eindeloos proces van veranderen, afstellen en fine-tunen om de afwerking, kleur en grootte te bereiken die nodig zijn voor een optimale sculpturale werking. ‘People often perceive the work as being as cold and soulless as the references it’s making,’ zegt Darbyshire, ‘when, actually, the amount of time I spend erasing fingerprints is probably far longer than most people spend applying them.’

Darbyshire is een van de kunstenaars die gevraagd is een nieuw werk te maken voor de zomertentoonstelling Call of the Mall in Hoog Catharijne te Utrecht, waarmee de veertigste verjaardag van dit grootste winkelcentrum van Nederland wordt gevierd. Call of the Mall heeft een indrukwekkende lijst van internationale kunstenaars bereid gevonden, onder wie Wilfredo Prieto, Pilvi Takala en Michael Landy, een non-shopping experience te creëren voor de bezoekers. Dit project lijkt Darbyshire op het lijf geschreven, aangezien de meeste van zijn installaties en objecten kritiek leveren op de consumptiemaatschappij, zoals Funhouse (2009) in de Hayward Gallery Project Space en Everything Everywhere: A Ticketing Experience for Frieze Art Fair 2010 en An Exhibition for Modern Living (2010) op de British Art Show

Darbyshire’s bijdrage aan Call of the Mall genaamd IP (intellectual property, intellectueel eigendom) bestaat uit negen objecten van ongeveer gelijke grootte. Ze zijn geplaatst op lage, onopvallende sokkels die qua kleur aansluiten bij het marmer van de vloer. De objecten vormen een raster van drie bij drie, een magisch vierkant dat doet denken aan de interactieve schaakborden die je weleens vindt in parken en op pleinen, behalve dan dat dit bord niet interactief is. Darbyshire gelooft namelijk in kunst waar je naar moet kijken en over na moet denken en moedigt interactie niet aan. ‘Just because something is an artwork doesn’t mean you should be able to crawl all over it’, zoals hij het stelt.

Tijdens zijn twee bezoeken aan het winkelcentrum, die enkele dagen duurden, heeft Darbyshire zich ondergedompeld in Hoog Catharijne, een omgeving die de meeste mensen niet erg inspirerend zullen vinden. Hij heeft er meer dan vijfhonderd foto’s gemaakt van objecten die zijn aandacht trokken, en er negen uitgekozen, waaronder een ijshoorntje en een grote bloempot. Elk object vertelt zijn eigen grimmige verhaal, want Darbyshire is geen optimist. Het ijshoorntje vond hij in een nogal onderbezet café, dat al vanaf de opening van Hoog Catharijne uitgebaat wordt door een oud stel. Het staat voor de eenvoud van de tijd voordat alles persoonlijk werd en ging draaien om keuzes die eigenlijk geen keuze zijn. De gigantische bloempotten die verspreid door het gebouw staan, waarvan er één verkozen zal worden als middelpunt van zijn plein, vertellen over de Disneyfication, het zogenaamde speelse accent in de architectuur dat eigenlijk voor de infantilisering van het publiek zorgt.

Sommige objecten zijn gecombineerd met levensgrote paspoppen in verschillende yogaposities, die de formele eenheid van het raster doorbreken. Voor Darbyshire staat het raster voor de modernistische architectuur van Hoog Catharijne en de paspoppen voor ‘the postmodern scrambling of the grid’, of de hedendaagse excentrieke draai die hij geeft aan het modernisme met zijn nadruk op asymmetrische vormen en parametrische ontwerpen. Hij keert zich ook tegen het fenomeen yoga. De vier uitdrukkingsloze, android-achtige paspoppen staan voor de hedendaagse obsessie met lichaam en geest, die volgens Darbyshire ten koste gaat van de gemeenschapszin. De paspoppen worden in Hong Kong geproduceerd. ‘It feels like I’m making them’, zegt Darbyshire, kort na een telefoontje uit Azië. ‘It’s been three months of conversation. There’s as much work in trying to source these mannequins as there is in actually making them.’

Agnieszka Gratza is kunstcriticus, Londen

Call of the Mall

Hoog Catherijne, Utrecht

20 juni – 22 september

Met werk van Christian Jankowski, Wilfredo Prieto, Robbie Cornelissen, Nathan Coley, Pilvi Takala, Gabriel Lester, Melle Smets, Lily van der Stokker, John Miller, Troika, Bik Van der Pol, Sylvie Fleury, Matthew Darbyshire, Krijn de Koning, Henrik Vibskov, Ligna en anderen