metropolis m

Het was de zomer van Jonas Staal, kunstenaar te Rotterdam, die zich mocht verheugen over brede mediabelangstelling tijdens de rechtzaak die Geert Wilders tegen hem had aangespannen. De PVV-leider voelde zich bedreigd door de aan hem gewijde bermmonumentjes die Staal had ingericht op diverse plekken in Rotterdam. De rechter sprak de kunstenaar vrij van vervolging.

Staals breed uitgemeten media-activisme is een van de voorbeelden van de groeiende politieke betrokkenheid onder hedendaagse kunstenaars – ook artistieke kanonnen als Marlene Dumas en Aernout Mik toonden afgelopen jaar hun engagement in respectievelijk een reeks (anonieme) portretten van moslimterroristen en politiek getinte installaties in Utrecht en Venetië. Grote tentoonstellingen plaatsen het politieke engagement in een ruimer perspectief, zoals Vormen van Verzet in het Van Abbemuseum, waarin de maatschappijkritische rol van kunst wordt belicht aan de hand van een aantal ‘paradigmatische’ jaren (stichting van La Commune in Parijs in 1871; de Russische revolutie van Lenin in 1917; 9/11 in 2001).

De politieke interesse in de Nederlandse kunst valt samen met een opleving van de belangstelling voor het onderwerp op het internationaale podium. Afgelopen januari reeds aangekondigd door een Amerikaans adviesbureau, dat ten behoeve van verzamelaars tendensen in de internationale galeriewereld analyseert, staat politiek weer helemaal bovenaan de agenda. De Turner Prize toont het gelijk van de commerciële trendwatcher en heeft dit jaar enkel politieke kunstenaars genomineerd, terwijl vorig jaar nog een abstract schilder winnaar was: Tomma Abts.

De waaier aan thema’s is groot: de oorlog in Irak, vreemdelingenbeleid in westerse landen, religieus fundamentalisme. Maar meer dan over concrete politieke thema’s in de kunst wordt in deze tweede Special van dit nummer gesproken over het politieke van kunst. Het speelveld is veranderd en ook de rol van kunst daarin. Was kunst niet zo lang geleden nog de onafhankelijke, kritische observator van maatschappelijke problematiek, inmiddels realiseert ze zich maar al te goed hoezeer ook zij onderdeel is van een alomvattend politiek-economisch systeem dat haar in de greep heeft en bestuurt. De kritiek van buitenaf is kritiek van binnenuit geworden.

-Domeniek Ruyters