metropolis m

Het nadenken over de beheer-aspecten van hun oeuvre is iets wat Frik en Hovy nu meer dan ooit bezighoudt. ‘Langzamerhand is dat zo’n beetje een major part of life geworden, omgaan met wat je gemaakt hebt. Dan denk je terug aan dat je 25 was en gewoon vrolijk druk doorgaat met maken. Maar nu ben je zelf curator, beheerder en waakhond van je werk,’ vertelt Frik. Het koppel merkt dat generatiegenoten zich minder bewust zijn van deze verantwoordelijkheid. Hovy: ‘Ik denk dat de meeste kunstenaars denken: ‘nou als ik dood ben, dan zien we wel weer verder’…’ Frik vult aan: ‘Het hangt er ook van af hoeveel geld men heeft: opslag kost nu eenmaal wat, als men alles bewaard en geen ruimte meer heeft om te werken, dan moet er wel de financiële gelegenheid zijn om het te houden.’ Je hebt ook kunstenaars die alles verkopen, aldus Hovy. Frik merkt op dat ‘wie alles verkoopt, niets heeft.’

Het is het agentschap over hun eigen werk dat tussen de regels door zwaar weegt: naast de praktische aspecten is de vraag hoe zij zullen worden herinnerd later, ook belangrijk voor het duo. De dreiging van vergetelheid en irrelevantie hangt als het zwaard van Damocles boven iedere ouder wordende kunstenaar. Frik: ‘Het klinkt een beetje cru: maar beeldende kunst is niet zo bijzonder. Er is een hele wereld vol van. We zien soms dat werk van kunstenaars van onze generatie voor een paar honderd euro op de veilingen te koop is.’ Bij het overlijden van verzamelaars ligt het gevaar op de loer dat de erven de collectie vrijwel integraal laten veilen voor een scherpe prijs, wat voor een devaluatie kan zorgen met betrekking tot de kunstenaars. Hovy: ‘Ook al heb je een meganaam als Karel Appel. Zijn erven binnen een stichting zijn continue bezig met die naam levend te houden, met te zorgen dat het niet wegzakt.’

Frik zetelde sinds het begin van haar artistieke carrière bij Nouvelles Images in Den Haag. Ze zag daar hoe de kunstwereld door de tijd heen veranderde. Trouwe verzamelaars kwamen binnen en spraken over hoe leuk ze het hadden gehad bij andere galeries op Art Basel. ‘Het is nu niet meer voor te stellen, maar 40 jaar geleden was je als koper trouw aan één galerie. Het was bijna een soort huwelijk, als klant had je het vertrouwen dat zij goede kunstwerken hadden. Stukje bij beetje kwam de internationale marktwerking daardoorheen, met als resultaat dat de galeriehouders zich veel meer moesten profileren naar buiten toe.’ Marketing werd een speerpunt. Ook het duo zelf zag dit gegeven terugkomen in de communicatie over hun eigen stichting, waarin kreten stonden als ‘de hoogtepunten uit de verzameling’ (wat zij hebben geschrapt). ‘Hoogtepunten voor wie?’, vraagt Frik zich af. ‘Het klinkt dan alsof de rest niet geldig is.’

Hovy is optimistischer over de toekomst van de kunst dan zijn eega. Hij merkt op dat het na het afstuderen aan De Ateliers in hun tijd immers ook geen vetpot was, na het afschaffen van de Beeldende Kunstenaars Regeling. Frik maakt zich echter zorgen over de verruiming van de kunstwereld: de vele nieuwe opleidingen produceren werkzoekenden waarvoor geen ruimte is. Ook ziet zij een trend van ont-spullen ontstaan. ‘Mensen verzamelen steeds minder. Vooral in het middensegment is weinig draagvlak voor. De secundaire markt is dood: er zijn zo veel kunstwerken in omloop die geen nieuwe eigenaar vinden.’ Onlangs vond Hovy op een veiling een ets van de Duitse surrealist Hans Bellmer voor een schamele honderd euro. ‘Dan moet je je afvragen, waarom komt dat? Was het te duur om mee te beginnen?’ vraagt Frik zich af. Hovy merkt het ook aan de manier waarop mensen tegenwoordig kijken. ‘Voor kunst moet je moeite doen. Een bevriende advocaat vertelde dat zij op hun kantoor van oudsher beeldende kunst aankochten voor op de muur, maar dat anderen nu gewone foto’s ophangen. Daar zijn ze nu dan ook gewoon tevreden mee, waar ze naar kijken hoeft niet uniek en speciaal te zijn: het is simpelweg decoratie geworden.’

Frik en Hovy hebben vanuit de stichting een bestuur samengesteld wat hun nalatenschap zal gaan beheren na hun overlijden. Het is belangrijk dat de gekozen vorm die van een stichting heeft, zodat de kunstenaars nu alvast werk daaraan kunnen schenken. Ook in hun testament legateren zij alles aan de Frik Hovy Foundation. Frik: ‘Sinds we de stichting hebben opgezet is er een soort bestemming voor middelen en geld. Daarvoor hadden we helemaal geen strategie. Dat vind ik wel positieve bijkomstigheid, dat we het niet voor niets doen.’ 

Het belang van doorgeven en delen is een van de ijkpunten binnen de stichting. In de Franse Ardennen bezit het koppel een grote schuur, waarin zij eigenhandig een appartement hebben gebouwd wat gebruikt kan worden door kunstenaars. Hierdoor werken Frik en Hovy aan een nalatenschapsvorm die verder reikt dan hun eigen praktijk, wat weer als voorbeeld zou kunnen dienen voor andere kunstenaars in dezelfde levensfase. Het openstellen van hun pand aan de Quellijnstraat is daarmee een mooi begin. De presentatie laat zien hoe twee complementair maar verschillende kunstenaars een leven lang de ander hebben kunnen inspireren en stimuleren. Frik: ‘Als wij een tiental jaar geleden waren gescheiden hadden onze praktijken er geloof ik heel anders uitgezien. Een kunstwerk is alleen dat bij de gratie van zijn context.’ Helen Frik haar context is Hans Hovy en vice versa, al 43 jaar lang, en naar alle waarschijnlijkheid tot in de toekomst voorbij.