metropolis m

Het team liet zich inspireren door de migratiepatronen van vogels als methodologische leidraad voor het selecteren van deelnemers. Deze patronen omvatten de reis van de roodstaartbuizerd tussen Noord- en Zuid-Amerika, de vlucht van de kemphaan tussen Centraal-Azië en Noord-Afrika en de lange poolroutes van de Noordse stern. De precieze trajecten van deze vogels, die continenten en klimaatzones overschrijden, dienen als metafoor voor het curatorschap zelf: net als vogels dragen we herinneringen, ervaringen en talen over grenzen heen. We migreren niet alleen uit noodzaak, maar ook als een vorm van voortdurende transformatie.

“Dit methodologische proces hielp ons om classificaties op basis van natiestaten en grenzen te vermijden. Door de navigatievaardigheden van vogels te bestuderen, hun drang om over land en water te migreren, hun overlevingsinstinct, hun uitgebreide gevoel voor ruimte en tijd, en hun urgentie en daadkracht, konden we ons bezighouden met artistieke praktijken in verschillende geografische regio’s en tegelijkertijd nadenken over de betekenis van het samenbrengen van de mensheid in de context van de 36e Biënnale van São Paulo”, zegt Bonaventure Soh Bejeng Ndikung.

De deelnemers aan deze Biënnale komen uit regio’s die doorkruist worden door rivieren, zeeën, woestijnen en bergen. Deze landschappen, met hun bijbehorende wateren en kusten, zijn doordrenkt van verhalen over migratie, verzet en coëxistentie. Rivieren zoals de Wouri, de Theems, de Amazone, de Hudson, de Limpopo, de Essequibo en de Matanzasbaai vormen de leidraad voor de symbolische kartering van de oorsprong en routes van de kunstenaars. Dit proces waardeert praktijken uit meerdere gebieden en hun gedeelde wateren.

“Via deze paden hebben we kunstenaars uit alle hoeken van de wereld samengebracht voor de 36e Biënnale van São Paulo. Water is fundamenteel voor het menselijk bestaan en de basis van het leven. De thema’s van de Biënnale zijn georganiseerd rond deze verschillende wateren – oceanen, zeeën, meren, rivieren en beken – en hun samenvloeiingen, zoals estuaria. Deze dienen als metaforen voor ontmoetingen tussen culturen, mensen en levende en levenloze wezens, en voor wat we van elkaar kunnen leren. Ondanks de pogingen van de mensheid om de stroming van water en de migratie van vogels te beheersen, zijn alle wateren met elkaar verbonden en migreren vogels nog steeds zonder paspoort of visum. Mensen zouden beter kunnen zijn als ze van andere wezens zouden leren”, concludeert Ndikung.

De lijst omvat deelnemers die zich bezighouden met onder meer performance, video, schilderkunst, geluid, installaties, beeldhouwkunst, schrijven, collectieve en muzikale experimenten. Veel deelnemers stellen ook onderzoeken voor op basis van gemeenschapspraktijken, ecologieën, mondelinge tradities en niet-westerse kosmologieën.

De 36e Biënnale van São Paulo begon met het programma Invocations, dat tussen november 2024 en april 2025 op verschillende continenten plaatsvond en een dialoog aanging met lokale kennis en praktijken in Marrakesh, Guadeloupe, Zanzibar en Tokio.

Het tentoonstellingsproject van de 36e Biënnale van São Paulo

Het architecturale en tentoonstellingsontwerp is van de hand van Gisele de Paula en Tiago Guimarães. “Geïnspireerd door de vloeibaarheid van rivieren en het beeld van het estuarium dat in het curatoriale voorstel aanwezig is, wordt de tentoonstellingsruimte ontworpen als een zintuiglijke reis, met kronkelende randen die uitnodigen tot luisteren, ontmoetingen en pauzes. Het voorstel omarmt leegte als een kracht en ruimte als een landschap in constante beweging. Net als reizigers herhaalt het de weg niet, maar vindt het zichzelf opnieuw uit in een voortdurend ritueel van transformatie en aanwezigheid”, bevestigen de architecten.

Het tentoonstellingsontwerp van de 36e Biënnale van São Paulo roept de vloeiende en transformerende aard van rivieren op. Als een bewegend lichaam dat de ruimte doorkruist, omlijnt en opnieuw uitvindt, is de tentoonstelling opgebouwd in dialoog met het idee van kruisen. Organische vormen en lichtgewicht structuren vormen een zintuiglijk landschap. Het ontwerp definieert niet zozeer paden, maar suggereert manieren van zijn en bewegen, waarbij stroming wordt gezien als een vorm van bestaan. Het project kon ook rekenen op initieel architecturaal advies van Agence Clémence Farrell.

Andrea Pinheiro, voorzitter van de Fundação Bienal de São Paulo, zegt hierover: “De 36e Bienal de São Paulo is een mijlpaal in de geschiedenis van de instelling vanwege de verlengde duur van vier maanden, van september 2025 tot januari 2026. Dit initiatief heeft tot doel de toegang voor het publiek te verbreden en cultuur en onderwijs voor een groter aantal bezoekers te bevorderen. Onze bezoekers profiteren ook van een internationaal erkend educatief programma, dat in deze editie is uitgebreid, waarmee we ons engagement voor het educatieve karakter van de tentoonstelling versterken.”