metropolis m

Animatie is de afgelopen tien jaar bezig geweest aan een opmars in de kunstwereld. Kunstenaars maken handig gebruik van computers bij het ontwikkelen van allerlei nieuwe vormen van bewegend beeld. Recentel valt er ook een tendens te ontwaren waarin de ‘computeranimaties’ zich met behulp van artificial intelligence zelf ontwikkelen, volgens ingenieuze programmatuur die verband houdt met geavanceerde gametechnologie. Ian Cheng is een bekende ontwikkelaar van dit soort werk, dat hij op dit moment laat zien in een grote tentoonstelling in de Londense Serpentine Gallery. 

Chengs computeranimaties zijn uniek, iedere keer weer, bijna als het leven zelf. Het verhaal ontrolt zich in scènes die zich niet precies laten voorspellen. De karakters acteren met een relatief grote mate van autonomie, volgens een door de kunstenaar opgelegd basisregime van regels. Zijn werk is een vervolmaakte ‘live’-versie van de al verregaande, zichzelf definiërende computerkunst van Peter Struycken, de Nederlandse pionier die sinds de jaren zestig een rijk oeuvre heeft opgebouwd met behulp van de computer. Anders dan Strucyken, die als een curator de te tonen beelden selecteerde, doet Cheng een stap terug en laat de film zichzelf ontwikkelen. Hij ziet daarmee af van de beslissende artistieke rol die wij gewend zijn aan de kunstenaar toe te dichten, en geeft een beeld van wat de wereld op het vlak van kunst wellicht te wachten staat in een steeds verder automatiserende wereld: zelf-generatieve kunst.

In dit nummer staan we niet alleen stil bij Chengs redelijk blijmoedige omarming van de ‘machine’ in de kunst. Er klinkt ook scepsis en kritiek, vooral uit de mond van curator Anthony Huberman, die in San Francisco de tentoonstelling Mechanisms maakte (die deze zomer doorreist naar Wenen). Huberman toont zich vooral sceptisch over het ideologische karaktergoed dat achter de technologiediscussie schuilgaat. Hij ziet voor kunst een kritischere taak weggelegd, nu de samenleving zich steeds verder overlevert aan een machinaal soort van denken, waaruit elke creativiteit wordt weggezuiverd. 

De special ‘Machine’ leert dat het te simplistisch is om in termen van voor of tegen te denken. We kunnen niet meer zonder technologie. Zich er als een Don Quichot tegen keren heeft geen zin. Het is belangrijk om ons er voor open te stellen en ons er onderzoekend toe te verhouden, vanuit verschillende perspectieven.

Domeniek Ruyters

is hoofdredacteur van Metropolis M