metropolis m

7 september opende de 9e editie van de Gwangju Biennale (Zuid-Korea) met een spektakel dat niet had misstaan bij de openingsceremonie van de Olympische Spelen. De stad liep massaal uit voor het locale dans- en zangtalent, gevolgd door één van de berucht lange speeches van de burgemeester. Het festijn deed de moeizame aanloop tot de biënnale even vergeten.

Sinds augustus ben ik in Zuid-Korea, waar ik als deelnemer aan het International Curator Program een intiem kijkje kreeg in de keuken van de Biënnale Foundation tijdens haar voorbereiding op het evenement. Dit jaar plaatste de foundation zes co-curatoren aan het roer van de biënnale – zes vrouwen, allen afkomstig uit Azië. Een gewaagd format. Navraag bij directeur dr. Yongwoo Lee naar reden voor deze ongewone aanpak leverde echter geen bevredigend antwoord op: ‘Why not?’. Ach ja, waarom ook niet? Het past binnen de hernieuwde interesse in vormen van collectiviteit binnen de kunst. Maar hoewel alle zes de curatoren streven naar een gedeelde artistieke praktijk middels een actieve dialoog, blijkt de realiteit complexer dan de theorie.

Roundtable, het thema van deze biënnale, illustreert de werkwijze van de zes dames. De ronde tafel dient als metafoor voor een alternatieve, non-hiërarchische organisatievorm, die moest leiden tot een synergie van de diverse standpunten en inzichten van de curatoren. De gewenste gedeelde artistieke praktijk en een synergie van standpunten werden echter nooit bereikt. Curator Wassan Al-Khudhairi vergeleek het rondetafelgesprek met een samenkomst van zusjes. Dat zusjes flink ruzie kunnen maken werd pijnlijk duidelijk tijdens publieke presentaties, waarbij de onenigheid tussen de curatoren over inhoud en uitvoering niet ongemerkt kon blijven.

De ronde tafel staat voor een neutraal grondgebied waar individuen van diverse politieke en culturele achtergronden van gedachte kunnen wisselen. Op neutraal grondgebied waar ieder gelijk is, worden verschillen tussen individuen zichtbaar en benoembaar. Het dwingt tot een heldere articulatie van de eigen standpunten. De curatoren bleven echter tot op het laatst vergeefs streven naar een overeenstemming, in plaats van de uitdaging aan te gaan hun verschillende opvattingen te onderstrepen en uit te diepen. Uiteindelijk kozen curatoren Nancy Adajania en Carol Yinghua Lu voor een eigen tentoonstelling binnen het geheel, terwijl Wassan Al-Khudhairi, Mami Kataoka, Sungjung Kim en Alia Swastika hun subthema’s als een vlechtwerk door de hele tentoonstelling lieten lopen. Het resultaat is een compromis dat geen compromis wil zijn.

De woorden van filosoof en biënnale deelnemer Boris Groys stemmen tot denken: ‘The roundtable is a peaceful thing, it’s an agreement about disagreement. It does not call for action, born from the need to discover the "otherness" of your table partners.’ Waarom kozen de curatoren er niet voor hun onenigheid te benadrukken? Waarom beklemtoonden ze de verschillen niet, om zo een dieper inzicht te krijgen in elkaars politieke en culturele achtergronden? Het had veel interessantere counterposities en dwarsverbanden kunnen opleveren dan het huidige halfslachtige compromis. Dus in de toekomst graag een roundtable met het mes op tafel.

Nathanja van Dijk is directeur van de Frankendael Foundation

Gwangju Biënnale 2012
7 september – 11 november
Gwangju, Zuid-Korea
www.gwangjubiennale.org