metropolis m

Het uitgangspunt van de tentoonstelling Collages van een haperende mens in Arti et Amicitiae is de roman Godverdomse dagen op een godverdomse bol (2008) van Dimitri Verhulst, waarin hij op humoristische wijze de geschiedenis van de mensheid uitzet. Het idee dat evolutie niet altijd vooruitgang betekent en dat historische ontwikkeling even zinnig als zinloos kan zijn ligt ten grondslag aan deze groepsexpositie die is samengesteld door kunstenaar en curator Katja Vercouteren.

Orde en waanzin, vroomheid en goddeloosheid, zin en onzin lopen door elkaar in de werken van Martha Colburn, Anne-Mie van Kerckhoven, Dick Verdult en Johan Grimonprez. Een heerlijk existentialistische tentoonstelling, waar je, zoals de bijgeleverde hand-out je alvast vertelt, het best ruim de tijd voor kan nemen.

De titel van de tentoonstelling begint vrij letterlijk in de eerste zaal met een wand vol absurde geknutselde personages van Martha Colburn. Het zijn de ‘puppets’ die zij gebruikt voor haar animaties, die verderop tentoongesteld zijn. De associatie met Jeroen Bosch kan niet uitblijven; mensfiguren met insectenpoten en duivelshoorns krioelen over de wand in een haast middeleeuwse constellatie van goed en kwaad. Maar misschien zijn in dit geval de rechtschapen figuren met opgeheven vinger en bijbel in de hand nog wel veel angstaanjagender.

Verderop gaan de puppets daadwerkelijk met elkaar in gevecht, onder meer in Colburns recente animatie Dolls VS Dictators VS Deerhoof VS Evil (2010). Het is een komisch schouwspel waarin de Kaddafi’s, Mugabe’s en Kim Jong Il’s de strijd aanbinden met Barbie’s en porseleinen poppen. Indrukwekkend zijn haar vroege films die op kleine schermpjes worden vertoond, zoals haar onnavolgbare, absurde ‘aragnagasm musical’ met pin-ups met tien benen die half ontbloot rondkruipen als spinnen (Spiders in Love, 2000).

Colburns overdadige esthetiek staat in schril contrast met het videowerk van Johan Grimonprez. Van deze Belgische filmmaker is naast de klassieker Dial H-I-S-T-O-R-Y (1997) zijn recente, zeer geslaagde video I May Have Lost Forever My Umbrella (2011) te zien. Net als bij de beroemde mediakritiek, die laat zien hoe de mens geregeerd wordt door grotere machten en de beeldvorming daaromheen, staat een ramp centraal. Grimonprez maakte een compilatie van korrelige, onscherpe opnames van de aardbeving en tsunami in Japan, die hij op internet vond. Bij beelden van instortende gebouwen, rinkelend serviesgoed en vluchtende dieren draagt een vrouwenstem existentialistische passages voor uit Fernando Pessoa’s The Book of Disquiet.

Ondanks de thematiek wordt de tentoonstelling nooit zwaarmoedig. Zo maakte Anne-Mie van Kerckhoven collages van modeknipsels en verving de gezichten met afbeeldingen van planeten. Haar combinaties van tijdschriftenschoonheid en het alomvattende universum maken het egocentrisme van de mens pijnlijk duidelijk. Dick Verdult, tot slot, laat de toeschouwer toetreden tot een andere wereld met zijn zaalvullende installatie. Er zijn tekeningen, flikkerende lampen, koelkasten, videoschermen, meubels, religieuze parafernalia, readymades.

De videoprojecties springen steeds op andere plekken aan, waardoor Verdult je onbewust rondjes laat draaien door de ruimte en je steeds op een ander been zet. Opnames van godvrezende Latijns-Amerikaanse vrouwen, die net iets te vals hun vrome liederen ten gehore brengen, worden afgewisseld met carnaval vierende Hollanders. Er is haast geen grip te krijgen op het werk, en dat lijkt precies de bedoeling.

In Arti et Amicitiae tonen de kunstenaars de mens al schipperend tussen de irrelevantie en banaliteit van alledag en het streven naar betekenisgeving. Verdult heeft zijn installatie toepasselijk een volière genoemd. De toeschouwer heeft niet langer het overzicht, maar staat middenin de kooi als een siervogel, op zoek naar een uitweg.

Collages van een haperende mens
Arti et Amicitiae, Amsterdam
2 februari – 10 maart