metropolis m

In zijn nieuwe toneelvoorstelling reflecteert Rabih Mroué op de verhouding van woorden en beelden, in dit geval bij zijn broer Yasser, nadat hij een ongeluk gehad heeft.

In maart deed de Libanese kunstenaar Rabih Mroué Nederland aan met zijn indrukwekkende theatervoorstelling Riding on a Cloud. Ditmaal vertolkte Mroué niet zelf de hoofdrol, maar vertelde zijn aan afasie lijdende broer Yasser over zijn leven en de aandoening die hij opliep toen hij tijdens de Libanese burgeroorlog door een scherpschutter in zijn hoofd werd geschoten.

Net als zijn geslaagde installatie bij dOCUMENTA 13 kiest Rabih Mroué hier voor de vorm van een onderzoekende lezing als performance. In theater Frascati zit Yasser achter een kaal bureau en bedient hij een dvd-speler en cassetterecorder die het publiek verschillende video-, muziek- en tekstfragmenten voorschotelen.

Riding on a Cloud is een ogenschijnlijk amateuristische lezing met onhandige techniek en fragmentarische vertellingen. De voorstelling zit echter ongelofelijk intelligent in elkaar, vol puzzelstukjes die pas later op hun plek vallen. De haperende vertelwijze is niet los te zien van Yasser’s revalidatie, zijn pogingen om zijn geheugen en spraakvermogen terug te krijgen. Tegelijkertijd is het intieme verhaal van Yasser een universeel symbool voor wederopbouw, hoe oorlogsslachtoffers hun geschiedenis vormgeven en daarmee een plek proberen te geven. Zowel Yasser als de voorstelling in zijn geheel stellen de vraag hoe je een verhaal kunt vertellen en van wie dat verhaal dan is. Wat herinner je je zelf en welke informatie heb je uit tweede hand? Wat is feit en wat is fictie?

In een van de vele videofragmenten worden foto’s van voorwerpen getoond met daarnaast een opsomming van begrippen en interpretaties. Het semiotische spel doet denken aan Magritte’s Ceci n’est pas une pipe. Pas later in de voorstelling vertelt Yasser over de aanslag op zijn leven en hoe hij sinds het ongeluk volgens de artsen ‘een probleem met representatie’ heeft. Hoewel hij prima wist wie hij was, kon Yasser zichzelf niet herkennen op foto’s of videobeelden. Hij moest zich nu aanleren dat een foto van een mes evengoed een mes is ‘even though it wouldn’t slice through a tomato’.

Deze opmerkelijke anekdote, die even humoristisch als ontroerend is, haakt ook in op de thematiek van Mroué’s documenta installatie. Daar ging hij in op de filmpjes van het geweld in Syrië die mensen maakten met hun mobiele telefoons. In beide gevallen vraagt Mroué zich af hoe de werkelijkheid verandert door ernaar te kijken via een medium, een lens. In hoeverre ervaar je de werkelijkheid dan nog als werkelijk?

Riding on a Cloud is niet alleen een indrukwekkende voorstelling door het aangrijpende verhaal van Yasser, maar evengoed door de vertelwijze vol zelfspot en kunstzinnige overpeinzingen. Aan het eind van het stuk betreedt Rabih het podium om samen met Yasser, die gehandicapt is aan de rechterkant van zijn lichaam, gitaar te spelen. Een emotioneel einde waarbij Rabih de rechterhand van zijn broer speelt. Ondertussen verschijnt op het scherm op de achtergrond de humoristische discussie die de broers zouden hebben gevoerd over het maken van deze voorstelling en of het niet banaal zou zijn om een theaterstuk over Yasser te maken? Daaruit blijkt hoe bedachtzaam Mroué omgaat met emotionele lading en relativering. Zelf zegt hij over deze voorstelling:

‘Emotion is a very dangerous weapon, because you can manipulate [others] through art. In this sense I am always critical about using emotions in my works. Of course my works are dealing with emotions a lot, but also with mind, thoughts and questions. They are mixed together.’

Gezien in Frascati, Amsterdam