metropolis m

In Fort Vijfhuizen is een kleine tentoonstelling gewijd aan de toekomst van de openbare ruimte.

‘Please touch’ staat er op één van de bordjes in de officiersruimte van het kunstfort in Vijfhuizen. De kunstenaars in de tentoonstelling Open City houden zich bezig met de toekomst van de openbare ruimte en komen met ideeën om er gezamenlijk vorm aan te geven. Bij binnenkomst staan cement en losse steentjes voor je klaar om een bijdrage te leveren aan een collectief monument. Er wordt gebruik gemaakt van oplosbaar cement waardoor het monument weer opgeslokt zal worden door de elementen. Op de steentjes zijn nog Japanse tekens zichtbaar van de vorige editie die gebouwd is in Tokio.

Bik van der Pol hebben in Facts on the Ground (2011) met een camera vastgelegd hoe de uitbreiding van de Maasvlakte 2 bij Rotterdam vorm kreeg. Zij waren nieuwsgierig naar de achterliggende creativiteit van zo’n typisch Nederlandse activiteit en hebben dit vanuit een helikopter nauwgezet in beeld gebracht. Door het esthetische beeld en de ritmische muziek eronder krijgt een eigenlijk heel technisch proces toch een poëtische randje.

Het roept de vraag op hoe poëtisch de openbare ruimte nu eigenlijk is. Nederland is ontzettend gecultiveerd, er zijn maar zeer weinig plekken te ontdekken die (nog) geen bestemming hebben. Een onderwerp waar Lara Almarcequi haar werk Wasteland Map Amsterdam op gebaseerd heeft dat nu te zien is in Artificial Amsterdam in de Appel in Amsterdam, een tentoonstelling die overigens thematisch mooi aansluit op Open City. Elke vierkante meter lijkt een bestemming te moeten hebben, en bij gebrek aan ruimte maken we er gewoon zelf een stukje land bij.

Buiten het kunstfort hebben Bik van der Pol een aanplakbord geïnstalleerd met de tekst: ‘Hurry Up Please, It’s Time’ (refererend naar het gedicht ‘The Wasteland’ van T. S. Elliot uit 1922). Zij laten een drijvende kracht zien bij alle verandering: tijd. Tijd is geld, en in dit ‘fijnmazig en kunstmatig gecreëerd gebied met ingenieuze economische efficiëntie wordt geen tijd verspild’.

Sil Krol houdt zich bezig met een doorlopend project genaamd Platforms for Civil Resistance waarin hij op zoek gaat naar nieuwe mogelijkheden om de bewoners, van in dit geval het Haarlemmermeer, een fysieke plek te geven waar hun bezwaren of klachten vorm krijgen. Met zijn architectonische modellen probeert hij het debat in de publieke ruimte te plaatsen en de mensen een kans te geven hun klachten bij de juiste personen neer te leggen en daarover samen in gesprek te gaan. In het fort zijn vijf maquettes te zien waarvan er één ook daadwerkelijk uitgevoerd wordt, een soort mobiel podium. Daarmee trekt Krol straks door het Haarlemmermeer om zo de juiste partijen bij elkaar te zetten en in het openbaar te debatteren. Ironisch genoeg doet het podium sterk denken aan het Lenin Spreekgestoelte van El Lissitzky (1920).

Allemaal leuk en aardig die publieke ruimtes die van iedereen zijn en die iedereen aan mag raken, maar wie is er nu uiteindelijk verantwoordelijk voor? De Cubaanse kunstenaar Inti Hernandez is bezig met het project Propia Iniciativa waarin hij de vieze stoeptegels van het oude Havana schoonboent al gebruikmakend van het sjabloon van zijn eigen slaapkamer vloer. Hij bekommert zich om de openbare ruimte die anders nooit schoongemaakt wordt, en haalt tegelijkertijd zijn eigen privéruimte naar binnen. Hetzelfde doet hij nu met de vloer van het fort, alhoewel hij daarvoor wel eerst de vloer vies heeft moeten maken alvorens hij hem weer kon schoonmaken. Cuba is dan ook niet te vergelijken met ons eigen gecultiveerde landje waarin de bordjes ‘don’t touch’ vooralsnog in de meerderheid zijn.

Open City voelt aan als een work in progress, niet alleen omdat veel werken letterlijk lopende processen zijn maar ook omdat de aanwezigheid van de werkende kunstenaars in de ateliers en hun directe relatie met het gebied voelbaar zijn. Binnen de grenzen van het kunstfort overheerst wel een gevoel van veiligheid, ik ben daarom ook vooral benieuwd wat daar buiten gebeurt, in die ‘echte’ openbare ruimte.

Open City
Fort Vijfhuizen
7 juli – 29 september

Pam Roos ten Barge is stagiaire bij Metropolis M