metropolis m

Jurriaan Benschop hoeft deze zomer niet naar Middelburg om de tentoonstelling van Jimmie Durham te zien. Hij besprak haar al in 1995 in Metropolis M.

De Vleeshal oogt leeg. Bezoekers denken dat er niets te zien is. Ze staan voor de deur, kijken aarzelend naar binnen en lopen weg. Zo was het in 1995, zo gaat het in 2013, bij de heropvoering van de installatie die Jimmie Durham in 1995 voor De Vleeshal ontwikkelde en die destijds in het bezit van De Vleeshal is gekomen.

De waaghalzen die wel naar binnen durven zien weinig meer. Er is een krukje met een telefoon en achterin een video. Geleidelijk aan ontdek je meer. Overal lopen draden langs de wanden, die via schakelingen met elkaar in verbinding staan. Op een enkele plek doorkruist de draad de ruimte. Achterin staat een video, waarop dezelfde telefoon te zien is. Nu en dan rinkelt hij, totdat hij met een steen kapot gegooid wordt.

Jurriaan Benschop in 1995: ‘De tentoonstelling, zo kun je voorzichtig vaststellen, gaat over het functioneren van een systeem, over hoe het werkt. Of beter gezegd: over de onmogelijkheid om een coherent beeld te scheppen van hoe het werkt. In een begeleidend schrijven zegt de kunstenaar: "Als je één leiding volgt, lijkt het logisch; als je een tweede volgt, klopt het nog steeds. Maar als je een derde volgt, begrijp je het niet meer."’

De tentoonstelling biedt een netwerk zonder bron, zoals dat gaat met netwerken waarvan het bestaan staat in dienst van de vertakking. Hoe meer, hoe beter. In 2013 weten we er alles van, dankzij internet. Destijds was het nog een vrij abstracte gedachte voor de gemiddelde bezoeker. In het netwerk van Durham speelt de bakelieten telefoon een hoofdrol. Het netwerk van tegenwoordig heeft niet veel kabels meer nodig om netwerk te zijn.

De tentoonstelling heet The Centre of The World, wat je geneigd bent met enige ironie te lezen. Wereldstad Middelburg. In de tekst van Benschop staat dat Durham destijds bezig was overal centres of the world in te richten. Ook in Bohemen. Ook in Siberië. Benschop ziet er in zijn recensie een relativering van het begrip in, maar ook een toespeling op de naam Middelburg. In een nis hangt een foto, waar de gemeentenaam fier in beeld is gebracht.

De zo lege tentoonstelling, die toevallige bezoekers afschrikt, zit vol aansprekende aanwijzingen en anekdotes. Er hangen teksten her en der, waarvan de meeste leesbare getuigen zijn van Durhams activistische inslag. Ze zitten soms letterlijk op de muur geprikt en reflecteren op de rol van de kunst, de kunstenaar en cultuur.

Maar de sprekers wordt de mond gesnoerd, zoals de rinkelende telefoon op video ook het zwijgen wordt opgelegd. Eerder dan een weg uit het systeem getuigen ze van de manier waarop iedereen er in verstrikt zit, de kunstenaar niet anders.

Waarmee de installatie zich ontpopt als een representatie van de wereld, waarin verschijnselen zich niet allemaal even gemakkelijk vrijgeven, en zeker niet de relaties die er onderling tussen bestaan, die al die verschijnselen sturen en richting geven.

Benschop is er niet van onder de indruk. Hij vindt de tentoonstelling in artistiek opzicht onbeduidend, een te letterlijke representatie van een idee, dat te weinig ruimte laat voor de ‘poëtische zeggingskracht’ van de dingen.

Ik ben het niet met Benschop eens en zie een werk dat in 18 jaar tijd maar weinig aan actualiteit heeft ingeboet. Goed idee van curator Lorenzo Benedetti om dit werk deze zomer weer eens van stal te halen.