metropolis m

2013, een feestjaar voor Amsterdam en Nederland om tal van redenen. Zo bestaat de grachtengordel dit jaar 400 jaar en is 150 jaar geleden de slavernij in Nederland afgeschaft. Voor Museum van Loon daarom ook het uitgelezen jaar om voor het eerst de eigen VOC-geschiedenis vanuit de huidige omstandigheden onder de loep te nemen.

Suspended Histories, of terwijl uitgestelde geschiedenissen. De geschiedenis niet als een vaststaande gebeurtenis, maar als een nooit eindigend dynamisch proces. Onze huidige bril bepaalt immers hoe wij de geschiedenis zien, en andersom vormt de geschiedenis onze huidige bril. A never ending story. Wel of geen Nederland-Ruslandjaar.

Willem van Loon behoorde tot een van de oprichters van de VOC en zoon Hans van Loon was de langst zittende bewindhebber. We weten allemaal dat de familie van Loon een zeer rijke familiegeschiedenis heeft, waar het museum het levende bewijs van is, maar hoe zit het met die schaduwzijde van die rijkdom? Die andere kant waar men liever niet aan herinnerd wil worden en waarvan Balkenende inmiddels als geen ander weet dat er niet simpelweg overheen gewalst kan worden.

Thomas Berghuis kreeg van Philippa van Loon de opdracht een tentoonstelling samen te stellen waarbij er gereflecteerd wordt op deze geschiedenis. Geen geschiedenisles over wat er precies gebeurd is, maar wat het precies heeft betekent en nog steeds betekent vandaag de dag. Berghuis vroeg elf kunstenaars, afkomstig uit gebieden waar de VOC handel mee dreef, een persoonlijke weerspiegeling te geven op het VOC-verleden van de familie van Loon, waarbij het museum fungeert als ontmoetingsplek tussen het verleden en het heden.

Bij het betreden van de eetkamer valt er meteen één portret op. Het is een foto van een Indische vrouw, met op de achtergrond de vage contreien van een traditioneel schip. Het is duidelijk dat ze eigenlijk niet thuis hoort tussen de andere aristocratisch geschilderde portretten. Toch neemt ze wel degelijk de houding aan van een belangrijk persoon. Door het hele huis hangen soortgelijke portretten tussen alle andere familieportretten. Het roept een vreemd gevoel op. Een bepaalde spanning, alsof er iets verzwegen wordt. Arahmaiani legt met haar portretten de vinger op de zere plek: De onderdrukking van de vrouw, niet alleen toen ook nu.

De borden op de eettafel zijn niet de origineel blauw-wit porseleinen borden die in de 18e eeuw een populair handelsproduct waren afkomstig uit China. Yee I-Lann heeft de keramieken borden bedrukt met toevallige passanten in de straten van Maleisië. Zij borduurt verder op haar project Orang Basaar, een term die refereert naar de ‘rijke grote man’, en gebruikt de eetkamer in huis van Loon als ontmoetingsplek voor ‘speciaal genodigden.’ Een plek waar zaken ter tafel worden gebracht, en waarin de afgebeelde passanten op de borden, Orang Basaar of niet, de dragers en de bouwers van de geschiedenis zijn. Alles komt hier samen.

Fiona Tan richt zich juist op de mysterieuze geschiedenis van één persoon, de onwettige dochter van Rembrandt van Rijn, Cornelia van Rijn. Er is vrij weinig over het leven van Cornelia bekend, maar we weten wel dat ze op haar zestiende naar Batavia emigreerde. Tan roept op een poëtische manier de herinnering van een vergeten meisje op. Een meisje dat vast lijkt te zitten in haar eigen geschiedenis. Een verloren droom.

Op subtiele wijze wordt de inrichting van het huis en haar verschillende kamers door de kunstenaars ingezet om bepaalde historische aspecten uit te lichten, die doorgaans onbelicht blijven. Bijna ongemerkt nemen ze het huis over. Het verleden en het heden lopen haarfijn in elkaar over doordat het huis, dat uiteraard een en al geschiedenis uitademt, letterlijk wordt ingezet om vorm te geven aan de persoonlijke zoektochten van de kunstenaars. Het huis ademt, het leeft. Donna Ong weet dit gevoel voortreffelijk naar boven te halen door haar lichtgevende decoratieve doosjes met prachtige miniatuurafbeeldingen van exotische planten en dieren afkomstig uit Zuidoost Azië. Als onderdeel van het interieur voeren de doosjes je mee naar dat exotische verre oosten. Intiem en ongrijpbaar, net als de geschiedenis.

Suspended Histories is geslaagd in haar opzet. Zij belicht de schaduwkanten van de geschiedenis en gaat in op gevoelige onderwerpen, maar zij weet het vooral ook op een hoger plan te trekken door de dynamiek van de geschiedenis bloot te leggen. Een mooie prestatie.

Suspended Histories is nog t/m januari 2014 te zien in Museum van Loon. De deelnemende kunstenaars zijn: Tiong Ang, Arahmaiani, Simryn Gill, Ni Haifeng, Newell Harry, Yee I-Lann, Mella Jaarsma, Donna Ong, Lisa Reihana, Fiona Tan, en Titarubi.