metropolis m

Het eerste wat doorgaans in besprekingen over het werk van David Claerbout gezegd wordt, is dat de Belgische kunstenaar, voordat hij zich toelegde op de productie van video’s en fotografisch werk, een opleiding schilderkunst volgde. En inderdaad, dit gegeven lijkt allerminst irrelevant: als er zoiets als een ‘schilderkunstige blik’ bestaat, dan is die in het werk van Claerbout terug te vinden. Het bewegende beeld wordt in de video’s van Claerbout vaak het nauwelijks-nog-bewegende beeld; de klemtoon ligt nadrukkelijk op verstilde momenten, composities die het ook als schilderij goed zouden doen, maar die Claerbout toch liever van een cinematografische durée voorziet.

De drie werken van Claerbout die samen momenteel de ‘installatie’ GRIJS / GREY vormen in het Nederlands Fotomuseum, zijn alle drie even exemplarisch voor zijn werkwijze. Ze zijn een contemplatieve oefening van een schilder in de mediumspecificiteit van een medium dat oorspronkelijk niet het zijne is. Een contemplatieve oefening in mediumspecificiteit; dat kan misschien doen denken aan de structural films van Michael Snow, Paul Sharits en aanverwanten. Ten onrechte, want het werk van Claerbout is veel minder radicaal in zijn onderzoekende karakter, en vooral veel esthetiserender.

GRIJS / GREY is niet zozeer een installatie als wel een constellatie van drie van Claerbouts afzonderlijke werken: Rocking Chair (2003), The Quiet Shore (2011) en het nieuwe Highway Wreck (2013). (Over de enigszins problematische tendens aparte maar tijdelijk samengebrachte werken als installatie te beschouwen schreef ik overigens eerder al) Niet toevallig zijn al deze werken niet alleen geluidloos, maar ook in zwart-wit uitgevoerd; GRIJS / GREY kadert in ZWART / WIT, een langdurig tentoonstellingsproject van het Nederlands Fotomuseum.

Rocking Chair is een video-installatie bestaande uit twee simultane projecties, die respectievelijk de voor- en achterzijde van een slapende vrouw in een wiegstoel weergeven. Het beeld beweegt ook hier nauwelijks, maar wel triggert de beweging van de bezoeker in deze zogenaamd interactieve installatie de bewegingen op het beeldscherm; als de bezoeker om het scherm heenloopt, lijkt de vrouw hem of haar op te merken. The Quiet Shore is geen video, maar een fotomontage met beelden van één enkele momentopname van spelende kinderen op het strand, vanuit verschillende perspectieven genomen; een werk waarin Claerbout speelt met focalisatie.

Alhoewel er ook voor het realiseren van The Quiet Shore al digitale beeldbewerkingstechnieken gebruikt werden, is Highway Wreck, dat voor de eerste keer in Nederland getoond wordt, het enige werk van Claerbout met een openlijk zichtbaar digitaal voorkomen. Net als The Quiet Shore gaat het om één momentopname – van een autocrash, zoals de titel al aangeeft – die vanuit verschillende blikpunten getoond wordt. De beelden, die dus vrij duidelijk digitale renders zijn, bewegen zelf niet, maar er wordt wel systematisch op ingezoomd; het voornaamste verschil met The Quiet Shore is dan ook vooral een technisch verschil: op een structureler niveau overlappen de twee werken grotendeels, wat toch echt afdoet aan de spanning van GRIJS / GREY als geheel. Of om het onomwonden te zeggen; het maakt de tentoonstelling-annex-installatie eigenlijk nogal saai.

Dat Highway Wreck, het voornaamste werk in GRIJS / GREY voornamelijk in zijn realisatieproces een verdere stap in het werk van Claerbout betekent, wordt overigens ook op een andere manier duidelijk. Buiten de eigenlijke tentoonstellingsruimte, toont het Nederlands Fotomuseum ook een documentaire die relatief uitgebreid ingaat op hoe Highway Wreck tot stand is gekomen; wat te vinden van het feit dat heel wat bezoekers van GRIJS / GREY wellicht langer naar deze documentaire blijven kijken dan naar het werk zelf?

David Claerbout
GRIJS/GREY
Nederlands Fotomuseum Rotterdam
18 januari t/m 23 februari