metropolis m

De Franse filmmaker Babette Mangolte sprak in het Eye over haar werk in het kader van A Point in the Making, het door Fleur van Muiswinkel geïnitieerde en door If I can’t Dance en Het Veemtheater doorontwikkelde driedaagse programma waarin Mangoltes werk centraal stond.

Babette Mangolte is bekend van haar performanceregistraties in het New York van de jaren zeventig waar zij onder andere samen werkte met Yvonne Rainer en Marina Abramovic. Dit leidde tot een specialisering in de registratie van performances waarbij improvisatie een leidende rol heeft. New York trok de Française omdat daar het experiment op kwam en zij moeite had met de xenofobe en seksistische houding in Parijs. Zelf was zij bijvoorbeeld de eerste Franse vrouwelijke cameraman, waarbij het woord nog steeds de genderbias aangeeft. Komende uit een gezin met twee oudere broers heeft ze zich altijd moeten bewijzen ten opzichte van mannen; haar slagen binnen mannenbolwerken benadrukt zij dan ook graag, ook op deze woensdagavond.

In de getoonde film, The Sky on Location, staat het landschap van West-Amerika centraal. Belangrijk is dat dit onderwerp stil staat. Een landschap beweegt nu eenmaal niet. Hierdoor wordt de object-subject relatie omzeild; wat een alternatief is op zowel het gewone bewegen van objecten voor de camera, als op het narratieve element van film. De veranderingen in het beeld komen met name door de lucht – wat de titel ook aangeeft – en het daarmee samenhangende licht – wat de kleuren extra benadrukt.

De langgerekte shots en precieze cuts getuigen van een grote technische vaardigheid, maar maken het voor de kijker niet per se een enerverende 78 minuten. De getoonde landschappen worden ondersteund door een ietwat vreemde driestemmige voice-over die een toelichting geeft op wat er te zien is en de omstandigheden van het filmen uiteenzet – waarbij de temperatuur veelvuldig aan bod komt. De kou die hierin wordt beschreven is een onzichtbaar element dat wel degelijk grote invloed heeft op de film- en leefomstandigheden ter plaatse.

De grote gevolgen van het weer op het menselijk bestaan was een bron van inspiratie voor Mangolte. Deze fascinatie schrijft de filmmaakster toe aan haar grootouders die boeren waren, en die altijd aan de lucht konden zien wat het weer zou worden. Tegelijk is de mens niet de enige die onder het weer lijdt. Het (getoonde) Amerikaanse landschap toont sporen van lang vergane rivieren in de vorm van uitsneden in bergketens of geërodeerde gesteenten in alle kleuren van de regenboog. Deze vormen en kleuren zijn in de film van groot belang en worden uitgebreid bestudeerd door de camera. Het doet denken aan J.M.W. Turner omdat ook bij hem de kleurwerking een specifieke sfeer creëert.

Toch stelt Mangolte, tijdens de door Bianca Stiger gemodereerde Q&A, dat het haar niet om de esthetiek van het landschap te doen is, maar dat, hoewel het misschien uit ons hedendaags geheugen is verdwenen, de Amerikaanse cultuur altijd werd bepaald door het onherbergzame landschap en de vrijheid en eenzaamheid die gepaard gaan met de ontdekkingstocht. Het erbarmelijke klimaat en de moeilijk begaanbare natuur waren hier essentieel onderdeel van. Nu is dat overschaduwd door Hollywood, libertarisme en consumentisme.

De uitgestrekte Amerikaanse wildernis en natuurparken zonder enige vorm van agricultuur zijn in Europa afwezig, dus in die zin is Mangoltes film een gelijksoortige reis als die van de Europese goudzoekers, pioniers en settlers op hun (zoek)tocht naar het westen. De Sequoia’s van de Sierra Nevada komen langs, net als de Grand Canyon, Yosemite Park en de Mojave woestijn. Een enkele keer komen er mensen in beeld, maar die worden uitsluitend als maateenheid gebruikt om de kolossale Sequoias in verhouding te kunnen zien. Ondanks het breed gedeelde idee dat de mens de heerser van de aarde zou zijn, stelt Mangolte, is de natuur nog steeds in staat hen in een oogwenk weg te vagen en hun leefomgeving geheel te verwoesten. De jaarlijkse tornado’s in Amerika zijn hier het schrijnende bewijs van.

Deze overdenkingen, uitgesproken positie en specifieke beweegreden, ontdekte ik helaas pas na de vertoning van de film, tijdens de Q&A en na lezing van het door Fleur van Muiswinkel samengestelde boekje. Dit maakte de film achteraf een stuk interessanter.

Inzicht en verdiepen in het werk van Mangolte was het doel van de driedaagse. Voor wat betreft deze film, een specifiek aspect in haar werk, is dat zeker geslaagd. Hoe meer kennis, hoe beter, blijkt bij Mangolte. Ik had het alleen eerder moeten weten, toen ik de film zat te kijken.

A Point in the Making – Babette Mangolte
Three Days with Babette Mangolte
mei 2014

Dit is een verslag van de openingsavond in Eye
Beeld: courtesy Het Veemtheater