metropolis m

De visuele en fysieke confrontatie met een nietszeggend object van spottende eenvoud, dat is waar het minimalisme om draaide. Wat is er nu, vijftig jaar later, nog over van deze kunst? Kunstfort Vijfhuizen zoekt met Size Matters naar sporen van het minimalisme in het werk van vijf hedendaagse kunstenaars. Groter blijkt hierbij niet altijd beter.

Wie de eerste zaal van het bedompte fort betreedt wordt direct overrompeld door de installatie Triangle versus Rectangle van Esther Stocker. De hele ruimte is bedekt met zwarte rechthoekige en driehoekige blokken. Allereerst oogt het chaotisch, maar de installatie blijkt strak geordend aan de hand van een grid. Je blik wordt langs onzichtbare lijnen door de zaal getrokken, af en toe onderbroken door een driehoek.

Verderop zie je al Broken Circle hangen van Navid Nuur, een lokkend, cirkelvormig, rood neonlicht op een muur bewerkt met vitamine D verf, kunst kijken wordt zo ook nog eens gezond. De link met de minimalistische esthetiek is evident, maar het werk van Nuur kent een lichtvoetigheid die het minimalisme vreemd is. Om bij het werk te komen moet je dwars door de installatie van Stocker heen.

Wandelend door Triangle versus Rectangle ben je steeds bezig met hoe jij je verhoudt tot de blokken, al was het maar om er niet per ongeluk tegen aan te trappen. Continu bewust van de betonnen muren, het lage, koepelvormige plafond en de vloer, wordt de wandeling een haast claustrofobische ervaring.

De titel van de tentoonstelling, Size Matters, verwijst naar een tekst van Robert Morris. Hierin beschrijft hij hoe abstracte kunst altijd objectiviteit nastreefde, maar telkens weer symbool ging staan voor zaken buiten het object zelf, zoals utopische idealen of transcendentale ervaringen.

Ook het minimalisme heeft zich niet kunnen losrukken van de semiotiek, en maakte de fenomenologische ervaring á la Merleau-Ponty tot onderwerp. De menselijke schaal, aanwezigheid van de bezoeker en de fysieke relatie tussen de beschouwer, het object en de ruimte eromheen kwamen centraal te staan.

Het is precies deze fenomenologische ervaring die Stocker in haar werk weet te grijpen. Niet, zoals haar voorgangers, met enkele levenloze blokken, maar met een installatie waarin je wordt ondergedompeld, die verwondert en ook nog eens fotogeniek is.

Daarmee raakt de tentoonstelling direct aan het tweede punt dat Morris in zijn tekst maakt, namelijk dat kunst in een belevingsindustrie verwikkeld is. Size Matters, want groter is beter. Abstracte kunst draait tegenwoordig om het grote gebaar, is Morris’ snauwende conclusie.

Deze conclusie is toch wat kort door de bocht. Het werk in Size Matters is soms meeslepend, soms speels, maar altijd doordacht en nooit slechts een attractie.

Vooral Remco Torenbosch valt haast weg in de robuuste architectuur van het fort. De bescheidenheid maakt het werk echter niet minder krachtig. Te zien is zijn nieuwe serie bestaande uit Miners, supercomputers die al zoemend codes kraken en bitcoins delven. De miners hangen als zwarte blokken aan de muur, de snoeren langs de wand gedrapeerd.

Even verderop toont Torenbosch, Salarium. Drie rechthoekige blokken zout, langs de muur gelegd als een sculptuur van Carl Andre. Het zout is afkomstig uit Ethiopië, waar het als ruilmiddel wordt gebruikt.

Met zijn werk onderzoekt Torenbosch het proces van abstractie en betekenisgeving. Net als abstracte kunst zijn ook de bitcoin en zout als arbitraire symbolen gaan fungeren die een bepaalde waarde vertegenwoordigen. Tegelijkertijd speelt hij met dit proces door zelf objectiviteit te suggereren, Torenbosch grijpt zelf niet in, maar toont ons alleen het zout en de computers, zo lijkt het. Zijn beeldtaal doet denken aan het minimalisme, dat juist aan deze paradoxale schijnobjectiviteit zijn succes te danken heeft.

Dat spel met schijnobjectiviteit, samen met de relatie tussen het object en de beschouwer is de erfenis van het minimalisme die in Size Matters doorschemert, de ene keer meeslepend, de andere keer doorwrocht en onderzoekend, maar nooit opgeblazen tot buitenproportionele volumes. Zo biedt de tentoonstelling tegenwicht aan de wat zure conclusie van Morris, want al weet Size Matters je in vervoering te brengen, juist in het onopvallende schuilt enorme waarde.

Floor van Luijk is stagiair bij Metropolis M

Size Matters
Kunstfort Vijfhuizen
6 juli t/m 31 augustus
Kunstenaars: Eva Berendes, Lucas Lenglet, Navid Nuur, Esther Stocker en Remco Torenbosch