metropolis m

Het is niet ondenkbaar dat een vroege Peter Struycken een vroege Anselm Kiefer van ruim tien jaar later spuuglelijk vindt. En toch weten ze elkaar prima te verdragen, in de tentoonstelling Bad Thoughts.

Het Stedelijk Museum presenteert nog tot 11 januari een selectie van de 43 jaar en honderden werken omvattende collectie van Martijn en Jeannette Sanders. Curator Martijn van Nieuwenhuyzen maakte er een verhalende tentoonstelling van, waarin de bezoeker vrij zijn weg kan bepalen door een dwarsdoornsnede van de uiteenlopende collectie. Klein werk op papier en monumentale schilderijen, narratief en conceptueel, goed en minder goed werk wisselen elkaar af, waarbij rafelranden en duistere kanten van mens en geschiedenis centraal staan. Anselm Kiefer, Cindy Sherman en Gilbert & George zijn enkele kernfiguren.

De collectie is overwegend van hoge en inmiddels erkende kwaliteit – mede dankzij de hoeveelheid grote namen. En zij lang niet zo duister als de titel doet vermoeden. De tentoonstelling doet ondanks een bonte mix aan werken en materialen eerder evenwichtig en een tikkeltje veilig aan.

Het is interessant te zien hoe deze tentoonstelling je confronteert met de diverse belanghebbende structuren binnen de kunstcontext: het krachtenveld tussen kunstenaar en verzamelaar, verzamelaar en museum, particulier en instituut, (geleend) object en collectie. Hoewel het echtpaar Sanders ook direct met kunstenaars omging en zich voorstaat op vroege aankopen van veel jonge kunstenaars, hebben veel gepresenteerde objecten, die zijn vervaardigd tussen de jaren zeventig en nu, zich in de nodige contexten bewogen alvorens hier in het museum op te duiken. Publiekelijk aangeboden en verkocht als koopwaar in de galerie, vervolgens gekoesterd als kleinood in de collectie van de Sanders, begeven ze zich nu weer in de openbaarheid, in de context van het instituut, het grootste voor hedendaagse kunst in Nederland, waar ze als ze dat al niet waren worden verrijkt met het adjectief museaal.

Op een kleine tentoonstelling in 1985 na, zijn veel werken voor het eerst te zien in de context van het Stedelijk, en ze voelen zich er zichtbaar thuis. Er is, volgens de curator, gekozen voor narratieve kunst, waar de familie een voorkeur voor heeft. Meest sterk komt dat naar voren in een speciale ruimte die zich ontvouwt zich als een stripboek, met subtiel maar krachtig werk van onder meer Douglas Huebler, Bill Beckley en Robert Cumming dat is opgebouwd uit kleine teksten en visuele grapjes. Ook de wanden met op salonachtige wijze gehangen realistische schilderkunst en de zaal gewijd aan Anselm Kiefer, dragen bij aan het narratieve element van de tentoonstelling. Kiefers Wege der Weltweisheit, een werk van groot formaat dat refereert aan de duistere bladzijde uit de Duitse geschiedenis is een sleutelwerk uit de collectie

Ook Anton Henning is, met werk van Art Deco-achtige allure, een paradepaartje van de verzamelaars. Zijn totaalinstallatie in een van de ruimtes van het Stedelijk staat binnen de tentoonstelling wat meer op zichzelf. Het is een substantieel onderdeel van de collectie, maar past minder in het verhaal dat Van Nieuwenhuyzen aan de bezoeker wil presenteren.

Sterker geldt dit nog voor Structuur II (1970-71) van Peter Struycken, het eerste werk dat de Sanders kochten. Het is een abstract schilderij dat vervaardigd is met behulp van de computer en doet denken aan een QR-code. Het werk hangt om de hoek van de bonte ruimte van Henning en de duistere monumentale werken van Kiefer.

Deze totaal uiteenlopende werken doen het echter verrassend goed in elkaars omgeving. Komt dit door de kracht van de verzameling; het inzicht van de collectioneurs, die bij de aankoop van ieder werk de totale collectie overzagen? Of is het de curator die scherp heeft geselecteerd? Allen drukken zij immers hun stempel op het werk, door het aan te kopen, te selecteren en te presenteren binnen de context die zij tot hun beschikking hebben. Het is echter het object dat zich naar deze contexten vormt, maar ook eigenmachtig overeind blijft, zonder haar eigen zeggingskracht te verliezen. Waar kunstenaar, verzamelaar en instituut hun krachten meten in het Stedelijk, is het vooral het object dat zegeviert.

Bad Thoughts – collectie Martijn en Jeanette Sanders
Stedelijk Museum Amsterdam
20.7 t/m 11.1.2015 (eind oktober is een groot aantal werken vervangen door andere uit de collectie Sanders)