metropolis m

Hij was een beetje van de Duitsers geworden, der herman, maar hij is weer helemaal van ons nu hij Nederland gaat vertegenwoordigen op de Biënnale van Venetië. herman de vries, hoogbejaard en still going strong. In het Schiedams Museum kun je een overzicht van zijn werk zien.

herman de vries, einzelgänger, de Maarten ’t Hart van de beeldende kunst, want ook bioloog, onaangepast en praatgraag. Bij mijn bezoek aan zijn tentoonstelling in Schiedam is dat misschien wel de grootste ontdekking: wat een gezellige klets is die herman! In elke zaal hangen video’s waarin hij honderduit praat, gedreven en snel. Grote diepzinnige inzichten zijn hem vreemd. Het is van een prettige eenvoud, net als zijn werk. Alsof alles zo moet zijn. Wat op bepaalde manier voor de ‘naturalist’ de vries ook zo is.

Niet hij maar de loop der dingen bepaalt hoe alles eruit ziet.

Het museum in Schiedam is zo vriendelijk om ons zijn hele werkende leven voor te schotelen, van het vroege werk uit begin jaren zestig tot het laatste van vorig jaar, inclusief ook het mindere werk, en zijn nieuwste werk, dat niet het spannendste van alles is.

Zijn kunst blijkt iets minder eigenzinnig dan ik altijd heb gedacht. herman de vries wist wat er om hem heen speelde en kon die ontwikkelingen op een slimme manier naar zijn hand te zetten. Tijdens zijn jongere jaren in de jaren zestig en zeventig leidde dat regelmatig tot fikse stappen, zij het binnen een oeuvre met opvallende constanten, zoals de wisselwerking met de natuur, een ietwat analytische benadering, een constante ZERO-achtige esthetiek. Met een zwaar accent op toeval.

herman de vries is geen grote vernieuwer van de kunst maar niettemin nooit bang geweest voor het radicale gebaar, zie bijvoorbeeld het compleet witte schilderij uit 1960. Of, wat mij betreft, zijn beste werk in de tentoonstelling, 16dm2, een analyse van al wat er aan natuur te vinden is op vier bij vier vierkante decimeter in zijn tuin, waarvan alles keurig in zakjes met zaadjes en takjes, soort bij soort aan de muur is gehangen. Het werk vult een lange wand in het museum. De plattegrond waar alles op is ingetekend ziet er uit als een van zijn natuurcomposities.

Logisch, zou herman zeggen.

Beroemd is de vries vooral van zijn kunst met bladeren. Hij legde wat doeken in zijn boomgaard en liet de wind zijn werk doen, met het blad als pointer.Serendipity, noemt hij het, een term uit de jaren zestig. De toevalscomposities worden gebracht als boodschappers van een diepreikende waarheid, waar we met onze rationele deconstructies niet tegenop kunnen redeneren.

In Schiedam wordt ook duidelijk hoezeer het werk van de vries op een bepaalde manier in het huidige tijdsgewricht past. Het ecologisch bewustzijn speelt momenteel op allerlei plaatsen in de hedendaagse kunst op, sceptisch als de kunstwereld staat tegenover de rationalisering in de technologische maatschappij. de vries maakte dezelfde kritische beweging eerder mee, in de jaren zestig, toen evenzeer informatietechnologie het debat in de kunsten bepaalde, en er evengoed in semi-mystieke natuurbewegingen tegen werd opgestaan, en alles al dan niet op slimme wijze met elkaar werd verbonden, hoe dan ook gerelativeerd.

herman de vries, de natuurvorser. Hij maakt geen kunst hij ‘ontvangt’ haar, als een gegeven, een natuurwet waar hij onlosmakelijk deel van uitmaakt. Zijn werk leest als een mantra, drijvend op herhaling die nooit herhaling is. Het culmineert in Schiedam in een recent groot tekstwerk, gevuld met honderden keren het woord ‘all’.

‘All, all, all…’ Ik zie hem in gedachten tollend in zijn Beierse boomgaard staan, draaiend om zijn as, de armen wijd gespreid.

herman de vries. all
Stedelijk Museum Schiedam
20.9.2014 t/m 18.1.2015