Elvis in full monty David Claerbout in Galerie Micheline Szwajcer
In een statig, royaal herenhuis nabij het imposante Brusselse Justitiepaleis vond de internationaal gerenomeerde Galerie Micheline Szwajcer in juni vorig jaar samen met vier andere galerieën een onderkomen. Momenteel stelt Micheline Szwajcer er drie nieuwe werken van de Belgische videokunstenaar David Claerbout tentoon.
Na de productie van zijn eerste videowerk Cat and Bird in Peace (1996), brak Claerbout vrij snel internationaal door. Zijn innemende werken, laverend tussen sublieme verfijning en verleidelijke poëzie, weten velen te beroeren. Claerbout heeft een unieke, subtiele manier van omgaan met tijd. De cameravoering en de bewegingen van de personages zijn steeds uiterst langzaam. De tijd lijkt bijna stil te staan. Zijn werk getuigt ook van zijn onpeilbare behoefte om te zwijgen. In een dagelijkse cultuur die bestaat uit een draaikolk van snelle informatie, ademt zijn werk rust.
De kunstwereld heeft Claerbout in zijn armen gesloten. Door de ascetische kunstelite is hij bijna collectief heilig verklaard. De voorbije jaren werden we reeds verwend met meerdere overzichtstentoonstellingen zoals The shape of Time in De Pont, Tilburg (2009) en David Claerbout: De tijd die blijft in WIELS, Brussel (2011). Claerbout begeeft zich in de hoogste regionen van de kunstwereld, de salons van de noblesse de l’argent. Bij het binnenwandelen van de tentoonstelling tref ik niet toevallig onmiddellijk luxueus uitgegeven salontafelboeken. Daarnaast zijn er ook verzorgde, gesigneerde prints van videostills verkrijgbaar.
In het eerste videowerk Radio Piece (2015) zoomt een camera over een tijdspanne van een goede tien minuten ononderbroken uit. Waar de toeschouwer eerst nog middenin een Japanse zentuin vertoeft, komt hij terecht in een krappe, rommelige studio waar twee jongeheren radio maken. Vervolgens merkt hij hoe de hele scène zich afspeelt in een eindeloos groot, vervallen woonblok, een grauwgrijze mozaïek van vensters, verroeste schotelantennes en lange wasdraden.
Een virtueel op de computer in elkaar geschoven meesterwerkje waarvoor Claerbout zich baseerde op beeldmateriaal van Kowloon Walled City, een berucht deel van Hong Kong dat in het begin van de jaren negentig werd gesloopt. Door een onmenselijke demografische expansie barstte de City zowaar uit zijn voegen. Claerbout weet Kowloon weer tot leven te brengen. Een koptelefoon bezorgt de bezoeker een stereofonisch geluidservaring. Het geeft het werk een bevreemdende, fictieve soundscape.
De ontstane, mentale verwarring houdt aan bij King (2015), een zwart-wit 3D-animatie van een 21-jarige Elvis Presley. De bezoeker krijgt Elvis in full monty te zien. Inclusief begeerlijke adonispose, die hij reeds had voor hij zich ontpopte als de King of Pop. Sloom glijdt de camera in close-up langs het halfnaakte lichaam. De kiem van het charismatische monument uit de muziekgeschiedenis is voelbaar reeds aanwezig. Of is hier sprake van een vooringenomen blik? Voor de reconstructie van het hoofd en het lijf baseerde Claerbout zich op honderden originele beeldfragmenten van Elvis. Elk lichaamsvlekje is zichtbaar. Het klassieke, donkere fifties decor en de omringende figuranten spreken tot de verbeelding. Ze zijn integraal geplukt uit een foto die Alfred Wertheimer in 1956 maakte. Er valt veel te detecteren op deze foto. Zo krijgt de toeschouwer enkele verwijzingen naar de Amerikaanse consumptiecultuur te zien, zoals het Pepsiflesje en het logge televisietoestel. Deze ode aan een ontluikend lichaam van Elvis doet weliswaar heel sterk denken aan eerdere werken van Claerbout als Sections of a Happy Moment (2008). Maar waarempel, wat een onschendbaar, onaanraakbaar icoon in wording zet Claerbout hier neer!
Het laatste werk Travel (1996-2013) weet echter minder te overtuigen. Een camera dwaalt doorheen een verloren, raadselachtig paradijs, zo lijkt. Genadig, zacht strijklicht, bucolische taferelen, kabbelend water, dromerige woudtaferelen, relaxerende, ’therapeutische’ muziek. Het paradijs blijkt bij uitzoomen tot panoramische hoogte, een onbenullig bosje te zijn geweest aan de rand van het heuvelland. Jawel, de beelden weten te charmeren. Maar ontwrichtend, laat staan vernieuwend is dit werk niet. Ietwat ironisch wordt het als ik in de begeleidende tekst lees ‘I considered that making a piece that could make people fall asleep was not a bad thing at all.’ U denkt dat ik parafraseer. Ik citeer letterlijk. Nee, geef mij dan maar de herinnering aan King!
David Claerbout
Micheline Szwajcer, Brussel
24.04.2015 t/m 30.05.2015
Sofie Crabbé
is kunst- en fotocriticus en curator. Ze werkt daarnaast als artist liaison voor Deweer Gallery.
