metropolis m

Christian Falsnaes verzorgt in KIOSK een performance/work-out/workshop, waarbij het publiek zijn eigen kunstwerk maakt.

Het gaat hem niet om het beeld als eindwerk, maar om het proces ertoe en de belevenis ervan als totaalwerk. De Deense kunstenaar Christian Falsnaes (1980) creëert performances waar het collectieve menselijk lichaam op theatrale wijze aan absurde omstandigheden wordt blootgesteld: aanvankelijke verwachtingen van onwetende tentoonstellingsbezoekers worden gekeerd, sociale conventies doorprikt en de ongenaakbaarheid van het individu bedreigd door plots geactiveerde krachten van de groepsdynamiek.

De kunstruimte van KIOSK in Gent, waar Falsnaes voortwerkt op enkele bestaande ideeën in Front (Kareth Schaffer), is gevuld met een groteske sculptuur, die op zichzelf weinig om het lijf heeft: witte stukken gezaagd wand, lukraak bespoten met zwarte lijnen, krassen en golven, zijn ruw vastgeboord op een metalen stellage. Pas verderop, in een videowerk, blijkt dat het een document is van een gezamenlijke performance die Falsnaes uitvoerde met het aanwezige publiek tijdens de vernissage- en dat terwijl hij zelf uitblonk in afwezigheid.

Het zien van het maakproces geeft niet enkel inzicht in het denk- en maakproces van Falsnaes, maar zorgt ook voor een, toegegeven, zachte zucht van verlichting hier zelf niet bij present te zijn geweest: choreografe Kareth Schaffer maant de (nog giechelende, kritisch afwachtende of afstandelijk lachende) aanwezigen met luide kreten aan om op haar teken de spuitbussen te pakken, naar de nog melkwitte wand die opgesteld staat in de tuin te rennen en er als een wilde op te gaan tekenen.

“Are you ready to make this work of art?! Are you?! Alright now, let’s GO! You, come here, draw, faster, move! MOVE!” Waar de uitverkorenen in het rond spuiten alsof hun leven ervan af hangt, worden de omstanders aangespoord te klappen, vooral hard te blijven klappen; de vurig dirigerende Schaffer houdt het midden tussen een autoritaire aanvoerder en een op-en-top Amerikaanse entertainer: Stalin meets Oprah. Met kreten als “This is the moment we’ve all been waiting for”, lijkt de performance te verworden tot een media-event, een gevoel dat wordt versterkt door de studio-belichting en de aanwezigheid van de camera, die haar shots welbewust kiest, als prominente derde partij.

Falsnaes infiltreert de kunstwereld niet alleen met elementen van autoritaire machtsdiscoursen en de populaire massacultuur, maar wikt en weegt tegelijkertijd de noties van auteurschap en kunstenaarsidentiteit: de actie van het creëren, die wel degelijk vertrekt vanuit door hemzelf zorgvuldig uitgeschreven scripts, geeft hij in zijn totaliteit uit handen aan variabele actoren, het toeval. Door zichzelf als persoon te elimineren uit het kunstwerk, werpt hij het (spot)licht op het ritueel, de taal, de norm, het gedrag. Deze zelf-reflexiviteit uit zich onder meer in de keuze om na in het verleden zelf de leidende rol in deze zelfde performance te hebben gespeeld, dit nu over te dragen aan een vrouwelijk figuur: hoe reageren mensen op een vrouw die dictatoriale trekjes vertoont? Wordt dit minder aanvaardbaar gevonden dan wanneer een blanke, heteroseksuele man dit doet?

De directe interactie die de performance kleurde, blijkt illusoir in de installatie The Title Is Your Name. Na alle persoonlijke bezittingen te hebben afgegeven en tijdelijk afscheid te hebben genomen van zijn mogelijke compagnons, betreedt de (inmiddels angstig geworden?) bezoeker een klein, afgesloten kamertje, met niets meer dan in het midden een tafelje met een tablet erop. Na op ‘enter’ gedrukt te hebben, verschijnt Falsnaes in eigen persoon op het scherm, die losse opdrachten commandeert: ‘Sing a song’, ‘dance around in the room’, of de wenkbrauw-optrekkende ‘put your hand between your legs’. Het geheel doet (tegen beter weten in?) aan als een live-chat; de priemende, haast hypnotiserende ogen van de kunstenaar dicteren jouw volgende beweging, slaan je streng gade in je bevreemding. Wanneer op het einde de vraag opduikt of de net gemaakte opname door iedereen bekeken kan worden, daalt het besef in dat je net, ondersteund door de kunstenaar, een nieuw videowerk hebt gegenereerd. Who’s the artist now?

Een derde vorm van het opgeven van het auteurschap, ontsluit zich in de doorlopende performance Time/Line/Movement. Centraal staat hierbij een gelijknamige, abstracte tekening, die steeds van eigenaar wisselt. De bedoeling is de ontvanger het werk in vijf minuten natekent, het origineel verbrandt en dit destructieproces vastlegt op foto. Het nieuw gecreëerde werk vormt het uiteindelijke, ingelijste kunstproduct. Het werk van Falsnaes confronteert: door het neerleggen van zijn status als maker, geeft hij te denken hoe wij zelf, steeds meer als consument dan burger, onze auteurschap, onze controle, gewillig loslaten, mede door de gevoeligheid voor (groeps)druk.

Het instemmen om de rechten van een zojuist gefilmd fragment in een veilig afgesloten ruimte in een galerij af te staan aan een kunstenaar is in een vingerknip gebeurd; de bevraging wat hiermee kan gebeuren, komt pas later (als het al komt). De strategieën van de performancekunst -het gegeven, de registratie en het overblijfsel- die Falsnaes hanteert zijn alles behalve uniek, maar de scherpte waarmee hij onze omgeving heeft waargenomen en gewichtige mechanismen in hun actieve staat toont, maakt zijn werk des te relevanter. ‘Performance’ lijkt een te nauwe label voor de boeiende cross-over van theater, schilderkunst, video-installaties, street-art, sculptuur die Falsnaes in KIOSK toont; hier spreekt men van niets minder dan een Gesamtkunstwerk.

Christian Falsnaes
‘Front (Kareth Schaffer)’
KIOSK, Gent
26.4 t/m 14.6.2015

Beeld courtesy KIOSK GENT