metropolis m

Niet alleen het kijken wordt vertraagd in de tentoonstelling NO HUMANS INVOLVED van het collectief HOWDOYOUSAYYAMSINAFRIAN? bij Witte de With, ook het denken gaat langzaam.

In november vorig jaar voltrok in Ferguson in de Verenigde Staten een drama. De blanke agent Darren Wilson schoot de onbewapende zwarte man Michael Brown dood, en werd daarvoor niet vervolgd. Demonstraties en rellen tegen oneerlijke behandeling, discriminatie en straffeloosheid bij de politie ontketenden zich in heel de VS. Een zwarte man zou voor de politie per definitie verdacht zijn, luidde de aanklacht.

‘Black lives count’ was één van de leuzen die belangrijk zou zijn in de demonstraties. Een leus onomstotelijk waar en onwaar tegelijkertijd. Alsof het leven van een zwarte man minder levend, minder menselijk geacht wordt dan andere, en daarom minder ertoe doet. Het impliceert dat sommige levens tegen elke prijs moeten worden beschermd, en andere, onbelangrijk beschouwd, minder of helemaal niet. Deze zijn gereduceerd tot wegwerpgoed – niet alleen minder-mens, maar ontmenselijkt.

Noem racisme een psychisch proces om de nogal weerbarstige wereld te kunnen beteugelen. Om daarom te bezinnen op alternatieve strategieën keren we terug naar een tijdelijk nulpunt. Voor de gelegenheid van de tentoonstelling NO HUMANS INVOLVED van het collectief HOWDOYOUSAYYAMSINAFRIAN? bevindt deze zich op de eerste etage van Witte de With, waar de muren en grond pikzwart geverfd zijn en getransformeerd is in een tijd- en plaatsloos vacuüm. Op de drempel van een overgang, klaar voor een rite de passage.

What’s new zou je denken. Natuurlijk is dit precies waar de white cube zich graag op laat voorstaan; ook die sluit zich af voor de buitenwereld en ook daar lijkt de tijd stil te staan. De tentoongestelde kunst wordt er in singulariteit getoond. Maar waar het wit verlicht, verdooft het zwart; niet alleen het kijken wordt vertraagd, ook het denken gaat in deze tentoonstelling langzaam. Werken tonen zich niet in singulariteit maar lijken zich met elkaar te versmelten in het donker. Afzonderlijk zijn ze niet allemaal even goed leesbaar, maar des te sterker is het geheel.

Toch flitst het werk thewayblackmachine van Sienna Shields, Richie Adomako en Christa Bellscherp scherp in de duisternis. De installatie met acht maal vier beeldschermen op rij toont twitterberichten, foto’s en nieuwsitems over protesten van de zwarte Amerikaanse gemeenschap. ‘My blackness is not a weapon’ #dontshoot #handsup’ is dan één van de beelden die kort voorbij schiet van een demonstrant die een bord in zijn handen houdt met daarop deze tekst. Het is de krachtigste boodschap van de tentoonstelling. Een zwarte man is voor de politie niet alleen per definitie verdacht, zijn lichaam wordt gezien als een bedreiging, een wapen dat hem ontnomen moet worden. Het zwarte lichaam wordt voorgesteld als inferieur aan het blanke lichaam dat compact en beheerst is, schoon en boven het dier verheven. En zo wordt het ook getoond in het videowerk Exodus van Tiana Marenah waarin een doldraaiend donker meisje simultaan wordt afgespeeld met met een door het gras rollend dier.

Van de schijnbaar geïmproviseerde manier waarop Jasmine Murrell in Immortal Uterus videotape aan kippengaas gehangen heeft gaat een bedrieglijk ontwapende werking uit. De videotape voelt als een vreemdsoortig stuk materie, niet meer van ons. De mensheid verandert en verandert maar door, kijk maar, het kan amper verdragen hoe het ooit zelf was.

De tentoonstelling biedt nadrukkelijk geen verklaring voor de trauma’s van racisme en andere soorten van classificatie. Eerder is het een getuigschrift van de onmogelijkheid hierover te vertellen. Bezoekers worden uitgenodigd om in doodskisten te gaan liggen in Shores of the Abyss. En als ik in een lig, dient zich toch juist hier een verklaring aan. Ik voel een strijdlust opkomen tegen het verlangen naar orde, omdat het verlangen naar orde een verlangen is naar de dood. Is het leven niet een voortdurende verstoring van de orde? Of andersom: is het verlangen naar orde niet een deugdzaam voorwendsel voor het tekeergaan van de haat van de mens?

NO HUMANS INVOLVED
Witte de With, Rotterdam
22 mei t/m 16 augustus