metropolis m

Je zou het bijna vergeten door de zomerstorm die woedde rond Het Nieuwe Instituut in de afgelopen dagen, maar er is ook gewoon nog een leuke en zeer informatieve tentoonstelling te zien. Samengesteld door AMO (geen familie). Nog maar een paar dagen open.

Overspoeld door berichten over de Biënnale in het zonovergoten Venetië zouden we bijna vergeten dat deze zomer tevens de wereldtentoonstelling in Milaan plaatsvindt. Het Nieuwe Instituut in Rotterdam werpt met Wat is Nederland enig licht op de positie van ons land tijdens de afgelopen wereldtentoonstellingen én actuele editie van deze vijfjaarlijkse manifestatie.

De tentoonstelling is onderdeel van Innovation at the World Expo 1851 – now; een uitgebreid programma bestaande uit lezingen, debatten en tentoonstellingen, waarvan Wat is Nederland het meest opvallend en omvangrijk is. Stephan Petermann van Koolhaas’ multidisciplinaire onderzoeksbureau AMO cureerde het onderdeel en selecteerde veertien Nederlandse bijdragen aan de wereldtentoonstellingen sinds 1910. In een chronologische en cirkelvormige opstelling heeft iedere inzending een eigen hokje gekregen waarin bijbehorende politieke belangen, nationalistische neigingen en omstreden paviljoenontwerpen visueel en tekstueel worden toegelicht.

De selectie van Petermann is divers en stimuleert vergelijking. Zo benadrukte het eerste Nederlandse paviljoen in 1910 in Brussel vooral het beeld van Nederland als zelfstandige natie en als koloniale overheerser. Kruiden, stoffen en andere exotische spullen moesten vooral ontzag inboezemen. Vijftien jaar later, tijdens de wereldtentoonstelling in Parijs, accentueerde een ontwerp van Jan Frederik Staal – tot grote onvrede van Theo van Doesburg – met name een modern Nederland. Het ontwerp, dat het beste te omschrijven is als Frank Lloyd Wright meets de Amsterdamse School, stond voor een land dat niet achter wou blijven. Tijdens de laatste, fel bekritiseerde wereldtentoonstelling voor de Tweede Wereldoorlog in 1939 in New York participeerde Nederland juist weer met een traditioneler en nationalistisch getint paviljoen. De wereldtentoonstelling lijkt mee te varen op de golven van zijn tijd.

Bijzonder aan Wat is Nederland zijn de verschillende aspecten van het concept wereldtentoonstelling die het behandelt. Zo komen niet alleen de motivatie om deel te nemen en het beoogde doel van de deelname aan bod, maar spelen ook economische en politieke omstandigheden rondom de inzending een rol. Daarnaast is er ruime aandacht voor de architectuur van de paviljoens, die overigens niet altijd even soepel tot stand gekomen zijn. Van sobere, maar ook bombastische ontwerpen van gevestigde architecten tot innovatieve superstructuren: Nederland lijkt in het verleden alles wel te hebben geprobeerd.

De wereldtentoonstelling verkeert momenteel in een ‘dipje’, meent Petermann in een interview. Zeg maar een dip. Terwijl in 1958 tijdens de wereldtentoonstelling in Brussel met financiële steun van Philips, Heineken en KLM een gigantisch paviljoen werd gerealiseerd naar een ontwerp van onder meer Gerrit Rietveld en Van den Broek en Bakema, en MVRDV in 2000 in Hannover een gedurfd en geslaagd meerlagig laboratorium creëerde, rijst in 2015 vooral de vraag of deelname wel zo’n goed idee was. Het actuele paviljoen toont zich als het zoveelste Randstedelijke food truck festival waar de bezoeker zijn concentratie weg kan slempen met een biertje en een bitterbal. ‘Gezellig’, dat lijkt Nederland anno 2015 voornamelijk te zijn.

Wat is Nederland – 14 deelnames aan Wereldtentoonstellingen
Het Nieuwe Instituut
t/m 23.8.2015