metropolis m

Johan Simons geeft de door hem samengestelde Ruhrtriennale een Nederlands tintje.

De zesde editie van de Ruhrtriennale, een kunstfestival bestaand uit muziek, dans, theater, performances en beeldende kunst gesitueerd in het Ruhrgebied, heeft een duidelijk Nederlands tintje. De triënnale staat deze editie onder leiding van de Nederlandse theater- en operaregisseur Johan Simons. Daarnaast is André Dekker, van de Rotterdamse kunstenaarsgroep Observatorium, één van de vijf kunstenaars die verantwoordelijk zijn voor de installatie Nomanslanding en pakt Atelier van Lieshout flink uit met hun grootste installatie tot nu toe.

Het industriegebied in het westen van Duitsland vormt het decor van de Ruhrtriennale. De voormalige fabriekshallen als Jahrhunderthalle in Bochum, het werelderfgoed Zollverein in Essen, het Landschaftspark Duisburg-Nord en voor het eerst deze triënnale de Kohlenmischhalle van de Zeche Lohberg in Dinslaken zijn enkele van de locaties waar het programma plaatsvindt. De vorig jaar overleden Gerard Mortier, de oprichter en eerste intendant van de Ruhrtriennale, was vanaf het eerste uur uit op een vernieuwende omgang met de podiumkunsten. Mortier organiseerde theatervoorstellingen in ruimtes die hij zelf graag omschreef als ‘de kathedralen van de industriecultuur’. Voor de eerste Ruhrtriennale in 2002 -2004 vroeg Mortier Johan Simons om onder andere de Ruhr-opera Sentimenti te regisseren. Simons heeft dus al ervaring met het werken in dit gebied. Hij heeft daarnaast met de theatergroep Hollandia al vaker in oude fabrieksgebouwen opgetreden.

Nomanslanding

In het water bij de voormalige Eisenbahnhafen in Duisberg ligt een koepelvormige constructie in het water, die begaanbaar is via beide kanten aan de oevers. Het publiek wordt in twee groepen gesplitst en naar één van de oevers gebracht. Via de op water drijvende vlonders komen de bezoekers in twee halve koepels terecht tegenover elkaar. De twee grote mobiele platforms verenigen zich geleidelijk op het wateroppervlak aan tot een koepel.

In de geleidelijk duister wordende ruimte is een klankcollage te horen, die na het volledig sluiten van de twee delen wordt overgenomen door een zangeres. De zangeres heeft een lantaarn in haar handen en brengt een klaaglied ter gehore, ter herdenking van de doden uit de eerste wereldoorlog. De installatie genaamd Nomanslanding is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de kunstenaars Robyn Backen, Andre Dekker, Graham Eatough, Nigel Helyer en Jennifer Turpin. Het biedt een indrukwekkende ervaring die sacraal voelt. Dekker refereert in zijn openingsspeech naar antieke fluisterkoepels en de rivier Styx die de bovenwereld van de onderwereld scheidt.

The Good, the Bad and the Ugly

Naast en in de Jahrhunderthalle Bochum bevindt zich de mega installatie van Atelier van Lieshout. De bekende werken als BarRectum, de Workshop for Weapons and Bombs, de Workshop for Medicine and Alcohol,The Heads, Claudia & Hermann, Panta Rhei en Hagioscoop staan opgesteld als een gek Van Lieshout dorpje. Maar er zijn ook enkele nieuwe werken als Caretaker Dacha, Sanitary Silos en de Domestikator te zien.

De Domestikator is een hoge roestkleurige constructie, waar een mensfiguur over een dier gebukt staat. Volgens Van Lieshout is het ‘gewoon een boer met zijn dier’, maar niemand ontgaat de seksuele lading van de constructie. Het hele Van Lieshout dorpje bestaat uit provocerende installaties die vragen stellen over hoe we met de wereld omgaan. Het past in de lijn van wat we van AVL gewend zijn, maar daardoor voelt het ook wat makkelijk aan. Het Refektorium in het centrum speelt een belangrijke rol als theaterzaal, ontmoetingsplek, restaurant en bar. Hier zullen verschillende verdiepende evenementen georganiseerd worden, die zullen reflecteren op de thema’s waar Van Lieshout zich mee bezighoudt.

Accattone

als locatie voor zijn openingsproductie Accattone koos Simons voor de enorme kolenmenghal van de voormalige Lohberg-mijn bij de stad Dinslaken. De keuze voor de locatie stuitte op veel weerstand van de plaatsvervangend burgemeester Eyüp Yildiz (SPD) van Dinslaken. Volgens Yildiz wordt Dinslaken tijdens deze zomer louter als ‘pittoresk decor’ gebruikt voor een geselecteerde elitaire kunstgroep. Daarnaast staat in Accattone, een bewerking van Pasolini’s film uit 1961, een antiheld centraal voor wie werk gelijk staat aan slavernij. Een gevoelig onderwerp in een regio waar veel werkloosheid bestaat en kampt met religieuze radicalisering. Simons nodigde daarom onder andere Yildiz uit voor een debat met kritische vragen rond de waarde van arbeid en kregen de inwoners van Dinslaken vrijkaarten voor de voorstelling. Accattone (bedelaar) vertelt het verhaal van de neergang van Vittorio ‘Accattone’ Cataldi die in het snel moderniserende naoorlogse Italië niet in staat is om een fatsoenlijke baan te vinden.

De voorstelling met weinig opsmuk imponeert door de prachtige locatie, waar het publiek van 1200 man zich nietig in voelt. Het publiek is zo gepositioneerd dat het uitkijkt op de open zijde van de hal, naar de ondergaande zon en het invallen van de duisternis. Het rauwe interieur met stof en grind van de hal past naadloos aan op de esthetiek van de desolate film van Pasolini, die zich ineen halve woestijn afspeelt. Maar de meeste indruk maakt het Collegium Vocale Gent onder leiding van Philippe Herreweghe en Christoph Siebert. De live Bachcantates uit de Johannespassie en de Mattheuspassie raken je diep in deze entourage.

Ruhr Triennale
Bochum, Essen, Dinslaken
14.8 t/m 26.9.2015