metropolis m

Wie in Parijs is deze zomer en verkoeling zoekt wegens het warme weer, vergeet Paris Plage. Ga naar het Palais de Tokyo, dat door de Franse kunstenaar Céleste Boursier-Mougenot onder water is gezet. De overstroomde lagune van Venetië is naar Parijs gekomen; een knipoog naar de deelname van de kunstenaar aan de Biënnale van Venetië.

Bij binnenkomst van het lichtgrijze betonnen gebouw valt de duistere watermassa direct op. De bezoeker kan kiezen: of met de boot of te voet de tentoonstelling bezoeken. Voor de boot staat een lange wachtrij, te voet kan men meteen doorlopen. De keuze is lastig, want we weten nog niet waarvoor we kiezen. Maar wachten is altijd vervelend, dus het wordt te voet. Door een gang naar het begin van de route komen we uit tegenover de opstapplaats voor de bootjes.

De andere bezoekers stappen in de bootjes. Telkens moet één bezoeker per boot staand peddelen, zoals de staande roeier bij een Venetiaanse gondel. Waarnaartoe weet men niet. De ruimte is donker, het licht is schaars. Het dreunende elektronische geluid dat door de zaal galmt voorspelt niets goeds. Af en toe zijn er witte schimmen te zien op de muren die het water omgeven. Silhouetten van mensen in bootjes.

Als we verder lopen door een nieuwe gang, vol leuzen en onheilspellende zwarte graffitiachtige tekeningen, waaronder een door pijlen doorboorde rondleider, spinnenwebben en een zichzelf los snijdende marionet, komen we uit bij de afmeerplaats. Op dit eindpunt vindt men een zwarte zaal met een eiland van schuimen schotsen, waarop bezoekers kunnen gaan liggen en zich kunnen onderdompelen in het geluid.

De sfeer is vreemd. Het enorme wateroppervlak – 1200 vierkante meter, 440 kubieke meter water – is ontzagwekkend. Dit verwacht je hier niet. Ook het feit dat men er met bootjes op kan varen is ludiek. Het geluid en de schimmen maken de installatie mysterieus, een totaalervaring.

Maar het eindpunt is een anticlimax, zeker voor een opvarende. Zijn we hiervoor het water overgestoken? Hebben we hiervoor een half uur in de rij gestaan?

Acquaalta (letterlijk: hoogwater) verwijst, naast de jaarlijkse overstromingen in de lagune van Venetië, en naar de rivier de Styx uit de Griekse mythologie. De veerman Charon begeleidt, net als de staande roeiers, overledenen als schimmen tijdens hun oversteek van de bovenwereld naar de onderwereld, aan de andere kant van de Styx, het rijk van de nacht. Logisch dus dat het eindpunt geen vrolijke bedoeling is; hier vindt men geen Elysische velden. Bij binnenkomst van de zaal te voet staat er niet voor niets ‘on ne peut pas revenir en arrière’, we kunnen niet meer terug.

De geprojecteerde schimmen op de muren zijn daarbij vervormde opnames van de bezoekers zelf. Met de ‘zombiedrone’, zoals de kunstenaar het zelf noemt, worden alleen bewegingen vastgelegd. Het geluid van de beelden wordt enorm versterkt waardoor het elektronische resonanties voortbrengt. De bezoeker wordt op deze manier acteur. Acteur van zijn eigen nachtmerrie. Hij jaagt zichzelf als schim de stuipen op het lijf.

Céleste Boursier-Mougenot wil met Aquaalta de bezoekers ongemakkelijk maken. Het publiek is volgens hem, zo geeft hij aan in een interview, zo gewend geraakt aan blockbustertentoonstellingen waar iedereen dezelfde route loopt, al fotograferend en filmend, dat ze zich niet meer naar behoren gedragen. In plaats van de tentoonstelling te ervaren, zijn ze met andere dingen bezig. In Acquaalta wordt de bezoeker gedwongen de tentoonstelling te ondergaan; de bezoeker heeft een actieve rol. En daarbij zijn de ruimtes simpelweg te donker om goede foto’s te maken.

Toch blijft er een onbevredigd gevoel hangen na het bezoek, zelfs met deze kennis van de tentoonstellingsopzet en de referenties die in het werk verwerkt zijn. Het begint zo mooi, het belooft zo veel, maar het eindigt ietwat als een teleurstelling. Geen licht aan het eind van de tunnel. Misschien verwachten we als publiek na alle blockbusters en waterige environments als die van Olafur Eliasson een meer indrukwekkende ervaring. We willen de Elysische velden die ons als zich goed gedragende tentoonstellingsbezoekers beloofd zijn. Niet de Tartaros.

Céleste Boursier-Mougenot – Acquaalta
Palais de Tokyo Parijs
24.6 t/m 13.9.2015