metropolis m

Er bestaan veel vragen rondom de mystieke kant van het menselijk DNA. Enkele decennia geleden was dit nog ondoorgrondelijk terrein, nu worden de genen steeds beter in beeld gebracht. De consequenties van deze ontwikkelingen zijn nog vaag maar boezemen angst in. Christiaan Bastiaans (1951) probeert met zijn project Pharmacy Deux Milles grip te krijgen op de ontwikkelingen. Het uitgebreide project heeft hem in staat gesteld om onderzoek te doen naar de drang van de mens om de DNA-code te doorgronden en waar nodig te ‘repareren’.

De wortels van het project liggen bij Michel Foucaults boek Naissance de la clinique: une archéologie du regard médical uit 1963 waarin de filosoof zijn visie op de ontwikkeling van de medische wetenschap geeft en zich daarbij concentreert op de scheiding van lichaam en geest. Dit is volgens hem de oorzaak van manipulatie die wij heden ten dage steeds meer zien toenemen. Foucaults oren zouden gaan klapperen bij het videowerk dat een angstaanjagend voorbeeld geeft: Dances with Chirping Mouse (2015) muizen die door gentechnologie niet meer piepen maar tsjirpen. Deze tjirpende muizen zijn gefilmd in een Japans laboratorium waar Bastiaans keek naar de progressie in onderzoek naar DNA. Het voorbeeld laat niet alleen de mogelijkheden zien maar geeft ook aan dat er nog niet met precisie naar het aanpassen van genen kan worden gekeken. Door de beelden te laten vervloeien tot psychedelische vormen in fluorescerende kleuren verbeeldt de kunstenaar de orde en chaos van iets ongrijpbaars.

Naast dit videowerk is de lichte tentoonstellingsruimte gevuld met werk dat aandoet als een visueel archief van Bastiaans onderzoek. Zijn keuze voor niet-ingelijst werk en materialen en technieken (transparante folies, geavanceerde Inkjet prints en reactive dye printing) benadrukken het onderzoekende karakter van deze tentoonstelling. Het is alsof je in de röntgenkamer van een ziekenhuis kijkt naar het resultaat van Bastiaans doortastende onderzoek. Hiermee spiegelt hij zich aan de gentechnoloog maar bekritiseert hij deze ook. De zalen ademen transparantie, een term die de ontwikkelaars van de technologie niet zullen voorstaan.

De tentoonstelling wordt persoonlijker in de benedenruimte waar de tweekanaals video-installatie met dezelfde titel als de tentoonstelling wordt vertoond. De projectie is niet in twee vlakken verdeeld maar voor het projectiescherm hangt een transparant doek. Het werk krijgt met deze lagen een driedimensionaal karakter en grijpt je naar de keel. Wat hebben de naargeestige geluiden en bewegingen te maken met het onderzoek op de begane grond? Hier zien we Bastiaans fascinatie voor het ‘hurt model’: zij die aan de rand van de samenleving staan vanwege genetische gebreken. In een choreografie vergezeld van geluiden die de twee actrices uitstoten wordt de mens teruggebracht tot een dierlijkheid die verwantschap vertoont met deze hurt models. De boodschap komt slechts in de meest basale vorm naar boven maar schetst een krachtig beeld van de in gebreke gestelde mens.

Eenmaal terug op de begane grond geeft een blik op de zaal een nog sterker beeld van dit kunstproject. Farmacy Deux Milles is veelomvattend. De curatoren van Looiersgracht 60 zijn op een handige manier met de rijkdom van informatie omgesprongen. In de meerjarige productie van deze tentoonstelling hebben ze samen met de kunstenaar een document gevormd dat de hedendaagse ontwikkelingen goed spiegelt aan Foucaults blik op deze materie van ruim veertig jaar geleden. Ondertussen werkt Bastiaans aan een film over dit project. Ik ben benieuwd hoe hij zijn verhaal en beeldtaal zal ordenen op het witte doek.


Pharmacy Deux Milles
Christiaan Bastiaans
Looiersgracht 60, Amsterdam
26.9 t/m 25.10.2015

Menno Dudok van Heel

is auteur, curator en conservator van AMC-collectie

Recente artikelen