metropolis m

Het ontwerp voor een publieke sculptuur brengt Ayse Erkmen en Ann Veronica Janssens samen in een tentoonstelling in het SMAK.

Het dossier om groen en kunst te integreren op de Gentse Korenmarkt ligt al jaren op tafel. Volgens optimistische stemmen zullen we dit voorjaar nog kunnen genieten van de luwte van christusdoornen, een plataan en een zilverlinde, en het visuele spel van twee verticale kunstwerken. In 2013 nodigde de stad Gent internationaal gereputeerde kunstenaars Ayse Erkmen (Istanbul, 1949) en Ann Veronica Janssens (Folkestone, 1956) uit om een permanente sculptuur te ontwerpen. Een reden voor het SMAK om een tentoonstelling aan hun werk te wijden.

De expo kreeg de op het eerste zicht wat vreemde titel A, wat kan gelezen worden als een subtiele verwijzing naar de eerste letter van de voornaam van beide artiesten, het onbepaalde lidwoord ‘A’ of de beginletter van ‘Architectuur’. Erkmen en Veronica Janssens zijn immers in de eerste plaats beeldhouwers die – vaak fragiele – omgevingen creëren.

Beide kunstenaars bestuderen het alledaagse, zij het vanuit een totaal andere invalshoek. Aan de ingang moet de bezoeker richting kiezen. Slaat hij linksaf, dan betreedt hij het universum van Erkmen, een conceptuele speeltuin met enkele opmerkelijke situationele interventies. Rechtsaf wacht een immateriële ‘droomwereld’ die Veronica Janssens zichtbaar en bijna tactiel maakt.

Dé eyecatcher van Erkmen is ontegensprekelijk de centrale tentoonstellingsruimte waarin horizontale neonlampen – die zich normaal in het hellende dak bevinden – zweven. De – doorgaans verborgen – technische constructie ontvouwt zich als een minimalistische sculptuur. Erkmen verduidelijkt haar aanpak: ‘The works that I feel are most successful, are the works where I bring nothing from outside and just work with the space.’ In de meeste van de zalen in het SMAK voegt ze echter wel degelijk eigen materiaal toe. Dit gaat van een humoristische (want vaak totaal niet accurate) opeenvolging van meer dan duizend foto’s die ze downloadde na een zoektocht op haar eigen naam in Google, tot felgekleurde, nonchalant aangebrachte nylon zeilen waarmee ze enkele panelen van de plafondkoepel afschermt. Haar politieke knipoog naar de actuele vluchtelingenproblematiek is in dit laatste werk misschien wat ver gezocht, maar de frivole toevoeging weet de strakke structuur van de museumzaal wel te doorbreken. Opmerkelijk is vervolgens een grote tros aaneen gehaakte, oranje lintjes waarop de naam van de kunstenaar als ‘merk’ is aangebracht. ‘When you repeat a name many times, it becomes meaningless’, vertelt ze. Zelfrelativering blijkt de rode draad in deze ruimte.

Wat hoger, op dezelfde muur, zijn de namen van de Duitse filosoof ‘Leibniz’ en de Franse dichter ‘Lamartine’ aangebracht. ‘I always lived in streets with the names of authors. I have been living in the Lamartine street in Istanbul, before I moved to the Leibnizstraße in Berlin where I currently live’, licht de kunstenaar dit stukje autobiografie toe.

Uiteraard schenkt de tentoonstelling ook uitgebreid aandacht aan Erkmens toekomstige sculptuur op de Korenmarkt. Ter hoogte van de donkersteeg wil ze een stalen staaf neerplanten waarrond een goudkleurige ‘halsketting’ zal gedrapeerd zijn. Dit sieraad bestaat uit een aaneenschakeling van raammotieven van – doorgaans historische – Gentse kerken, kapellen en burgerhuizen die de kunstenaar al dwalend door de binnenstad ontdekte.

In het bijhorende boek spreekt kunstcriticus Jan Verwoert over ‘een sculpturaal algoritme dat een rechte lijn moet transformeren in een multidimensionale zone waarin symbolische vormen van stedelijke civiele cultuur in beweging worden gezet en vrij beginnen dansen voor onze ogen.’ De expo in het SMAK geeft inzicht in het denkproces aan de hand van voorbereidende tekeningen, een projectie fragmenten van schetsen en een fries van abstracte wandsculpturen. ‘Dit fries bestaat uit kopieën op ware grootte van onderdelen van Erkmens sculptuur voor de Korenmarkt,’ vertelt co-curator Ann Hoste me. ‘Het werk is bedoeld als een hommage aan de inwoners van Gent.’

De expo van Veronica Janssens munt uit in subtiliteit en suggestiviteit, en getuigt van haar onophoudelijke obsessie met licht, kleur en geluid. Sommige installaties loop je als bezoeker bijna onopgemerkt voorbij. Tussen het dubbele glas van een van de aanzienlijke ramen die uitkijken op het Jan Hoetplein, liet ze bijvoorbeeld een klein prisma plaatsen. Door het transparante voorwerpje dansen ’s morgens, als de zon schijnt, de verschillende golflengtes van het daglicht in verschillende regenboogkleuren op de grond. Grijze regenwolken weerhielden er ons van om de proef op de som te nemen. In dezelfde zaal bevindt zich bovendien een zowaar nóg minder opvallende ingreep. Het veiligheidsalarm bij Sol LeWitts Wall Drawing Nr. 36 voorzag de kunstenaar immers van een ander geluid. Het klassieke alarmgeluid maakt plaats voor het zachte gezang van John Baldessari gebaseerd op Sentences on Conceptual Art (1969), de basisregels van conceptuele kunst volgens Sol LeWitt: ‘Conceptual artists are mystics rather than rationalists. They leap to conclusions that logic cannot reach.’

De volgende ruimtes betoveren de bezoeker door zijn uiteenlopende experimenten met licht en kleur. Van zeven donkergele, stervormige lichtbanen, over efemere kleurvlakken tot spiegelende sculpturen die – bij elke stap van de toeschouwer – veranderen van kleur. Veronica Janssens kunst grossiert in poëtische kracht, wat meteen ook de voedingsbodem vormt van haar sculptuur voor de Korenmarkt, een meesterwerkje in het oproepen van de spanning tussen licht en schaduw. Het werk bestaat uit een massieve monoliet waarvan een zijde werd gepolijst tot een spiegelend vlak die de omgeving weerkaatst, en tegelijk zijn schaduw werpt. Met dit kunstwerk zal het uitkijken worden naar de Dag van de Arbeid. Op 1 mei om 16uur, zullen reflectie en schaduw zich immers precies in elkaars verlengde uitstrekken.

Het oeuvre van Erkmen en Veronica Janssens lijkt elkaar vooral te kruisen in hun doordachte aanpak. De uitwerking wijkt echter volledig uiteen. Aanhangers van intuïtief, zintuiglijk werk waarin de ervaring de overhand neemt zullen hun gading vinden bij Veronica Janssens. Dit werk behoeft geen woorden. Bij Erkmen daarentegen kan enige duiding geen kwaad om het vlechtwerk van sociale, politieke, historische en kunsthistorische elementen te doorgronden.

A
Ayse Erkmen & Ann Veronica Janssens
31.10.2015 t/m 14.2.2016