metropolis m

Het werk van Basim Magdy, een in 1977 in het Egyptische Assiut geboren kunstenaar die afwisselend in Caïro en Bazel woont en werkt, incorporeert zowat alle media waar een hedendaagse kunstenaar vandaag mee aan de slag kan. Uit zijn tekeningen op papier, sculpturen, foto’s, films, dia’s en video’s, soundscapes en (gefilmde) performances spreekt een grote interesse voor tekst, poëzie en literatuur en een fascinatie voor het verglijden van de tijd. In zijn werk smelten observaties van harde feiten samen met surrealistische/ psychedelische droombeelden en raadselachtige humor. Magdy – overigens Deutsche Banks ‘Artist of the year 2016’ (1) – krijgt daarom wel vaker het epitheton kafkaësk opgeplakt.

Maar dat vinden we te kort door de bocht: de fijnbesnaarde werken van Magdy communiceren meer dan louter beklemming en vervreemding; en met bureaucratische verwarring hebben ze slechts weinig te maken.

Wie Z33 binnenstapt raakt desalniettemin verward en dat is dan ook de bedoeling zijn. Het eerste videowerk The Everyday Ritual Of Solitude Hatching Monkeys (2014), kamerbreed geprojecteerd in een enorme zaal, laat zich immers slechts met mondjesmaat ontcijferen. Een titel als een klok, zeker. Maar wat betekent dit? Zowel het beeld als geluid zijn uit meerdere lagen over elkaar opgebouwd. In een klein kwartier zien we beelden van industriële en stedelijke zones, wassend water, caleidoscopische reflecties van licht, de zon en de maan, verglijdende treinsporen en een boot. Er zijn ook veel dieren – vogels, bavianen, kwallen – en plantjes. Herhaaldelijk duikt een beeld op van een drijvende stoet: mensen op vlotten dragen poppen van kleurige vissen, een rups en een schildpad. Het materiaal is overbelicht, afgeschenen. Vervaagd alsof ze meer dan dertig jaar oud zijn. Magdy plaatst niet enkel lagen over elkaar, hij beschildert, beschadigt of manipuleert ook de pellicule van dit naar digitale video getransfereerde 16 mm werk (hij spreekt in dat verband zelf van “film pickling”).

The Everyday Ritual Of Solitude Hatching Monkeys drijft op een soundtrack die start met hamerende noise en krijsende meeuwen maar langzaam verglijdt naar transcendente symfonische pop. Magdy zuigt je in dit werk. We gaan met plezier kopje onder in zijn sprookjesachtige wereld waar associaties elkaar opvolgen. Deze audiovisuele stream of conciousness tekent een subjectieve reis af, eentje die je slechts deels kan vatten. Een onzichtbaar personage stuurt de trip: in de ondertitels ontvouwt zich het relaas van een man op de rand van de waanzin. “His cup was empty/ stained with coffee and possible fortunes…or suicide/ he saw emptiness in everything”. Die tekst is losweg geïnspireerd door de korte verhalen van Magdy El-Gohary, Basims vader, zo leert de aftiteling. En zo werkt The Everyday Ritual Of Solitude Hatching Monkeys op meerdere niveaus: heden, verleden en toekomstvisioenen; utopie en dystopie; heldere momenten en waanzin; persoonlijke petite histoire en existentiële mijmering komen samen in een ongrijpbaar mooi werk.

In Z33 interfereert de klank met die van de twee video’s in de volgende zalen. Wat normaliter not done heet, vormt hier een surplus: deze zoetgevooisde kakofonie versterkt de verwarring, creëert een soort van trance. Er ontstaat een sonore link die ook visueel in de werken terugkomt. In de video Time Laughs Back At You Like A Sunken Ship (2012) filmt Magdy een jongeman in de rustgevende setting van een royale serre vol prachtige exotische planten. De man draagt op de schouders een drieluikig paneel dat tot boven zijn hoofd reikt: aan de buitenkant een kleurig geometrisch schilderij, aan de binnenkant spiegels. Gaten in het midden staan hem toe met dit ‘masker’ traag door de ruimte te manoeuvreren terwijl hij zichzelf in de idyllische biosfeer van de serre gespiegeld ziet. Tussendoor en overheen deze observaties: verkleurde beelden van industriële ruïnes en restanten van amfitheaters. Maar ook wuivende palmbomen in de zon of een olietanker aan de horizon van een vaalblauwe oceaan. Met opnieuw een relatief absurde en dystopische insteek zet Magdy een denkparcours uit over het verglijden van de tijd. Of beter: over de onmogelijkheid die naar onze hand te zetten. De soundtrack bestaat uit plukken dromerige gitaar, ruis en koesterende noise. Het voelt tegelijkertijd ongemakkelijk, louterend en rustgevend aan.

Video komt vaak het best tot zijn recht in het donker, en ook in Z33 koos men ervoor de zalen om te turnen tot gitzwarte black boxes. Onderweg naar de derde en laatste video breken twee piekfijn uitgelichte foto’s van middelgroot formaat de duisternis. We Couldn’t Explore The High Seas So We Collected Shells Dressed As Other Specimens (2015) toont twee stenen – een brokstuk van een ruïne en een glad exemplaar met een spekpatroon erop (geschilderd?) alsof het een bakstenen muur was. Schuilt hier een betekenis in? Magdy legt niet uit, maar suggereert en verleidt tot denken. Ook raadselachtigheid troef met Our Tv Screens Showed Nations Pickling Their Dreams In Concrete Containers (2015), een statig beeld van een bouwwerf, dit keer in verschenen blauw, groen en geel.

Deze tentoonstelling ontleent zijn kracht aan zijn compactheid en de selectie van de werken. Die vullen elkaar niet alleen uitstekend aan – een zinvolle dialoog als ware het een enkel werk. De afgemeten keuze biedt de kijker ook de ruimte en tijd om Magdy’s werken volledig op te nemen en te laten bezinken. Dat strekt ook tot noodzaak voor het oudere videowerk 13 Essential Rules For Understanding The World (2011), waarmee de tentoonstelling sluit en piekt. Voor een keer geeft de titel precies aan wat de inhoud biedt. Maar Magdy’s dertien regels staan ver van richtlijnen of geboden zoals we die als kind leerden: “1. Never assume or pretend to understand anything. We all know you don’t, just like we don’t.”, “2. Never try to change anything. You can’t even change yourself.”, “3. Never claim to like nature or defend the environment. You’re an alien on this planet.” Over de ontroerende, ietwat stroperige soundtrack van een ratelende projector, veldopnames en een aanzwellende viool krijgen we tuilen tulpen te zien, eerst rode en dan gele. Op hun bloemblaadjes tekende iemand gezichtjes. Die gaan van vrolijk over verbaasd tot angstig of loensend. Ze hebben in hun onbeholpenheid iets grappigs. Opnieuw doorsnijdt Magdy met ander beeldmateriaal. In dit geval met wat lijkt op (kinderlijke) vakantieherinneringen: een zweefmolen, een bundel ballonnen die in de hoogte ontsnapt, een tocht per paard langs de rivier. Maar er is ook iets wat lijkt op een met spinrag bedekte mummie, en kleine persoonlijke objecten zoals een beeldje van een klein uiltje. Terwijl Magdy’s video over het nut van dogma’s twijfelt, boort hij een buitenissige realiteit aan die blijkbaar in ons onderbewuste ergens sluimert. Of zoals Magdy’s laatste gebod: “13. Life is a tangled web of unexpected events. Never claim or believe that everything is certain.”

Noot
1 Een niet geringe onderscheiding. Magdy is de zevende in het rijtje van Wangechi Mutu (2010), Yto Barrada (2011), Roman Ondák (2012), Imran Qureshi (2013), Victor Man (2014) en Koki Tanaka (2015)

Basim Magdy
Some Become Part Time Singers and Some Keep Pretending
Z33, Hasselt
t/m 29.5.2016