metropolis m

Shadow Self – Portal To A Parallel World, Huis Marseille Amsterdam (2024) Foto: Eddo Hartman.

In de tentoonstelling Shadow Self – Portal to a Parallel World in Huis Marseille creëren de kunstenaars een spiegelpaleis vol zelfbeelden, die niet alleen de status van het beeld maar ook die van het zelf ondervragen.

Op de tentoonstellingsposter staat een jonge vrouw met een doordringende blik. Op haar wang is een gebarsten telefoonscherm geplakt. Het is een titelloos, analoog portret van de Chinese fotograaf Xiaopeng Yuan. De tientallen fissuren op het scherm staan haaks aan de zachtheid van de rest van het portret. Het toont hoe vervlochten we zijn geraakt met onze telefoons, zonder een akelig beeld van technologie te schetsen. Meerdere werken in de tentoonstelling laten zien hoe kunstenaars de hardware van apparaten en de communicatie met schermen binnen het kader van de foto laten staan. Stekkers en draden worden niet weggewerkt, maar bieden juist context aan de beelden. In een deel van Tyrant Star (2019), het videowerk van Severin Nguyen, zingt een jonge popster ‘The Sound of Silence’ van Simon & Garfunkel, een lied dat in de jaren 1960 werd opgenomen als protestlied tegen de Vietnam-oorlog. Het publiek van haar karaoke-performance? Een laptopscherm.

Tegelijkertijd gebeurt er in de werken ook iets anders naast de aandacht naar nieuwe beeldtechnologieën: de kunstenaars proberen via hun artistieke werk te ondervinden wat een zelf is en hoe het zelf in parallelle werelden verschijnt. Zo bevat de tentoonstelling veel fotoportretten of videowerken waarin de kunstenaars zichzelf ensceneren in al bestaande beelden. Sommige van deze zelf-enscenerende kunstwerken zijn griezelig onwerkelijk. Zoals in het videowerk GOOD MORNING YOUNG BODY (2023) van Charmaine Poh, waarin een deepfake versie van haarzelf terugkeert naar haar twaalfjarige zelf, toen ze als jonge actrice in een Singaporese televisieserie ten prooi viel aan haatvolle reacties die op digitale fora over haar circuleerde.

de kunstenaars proberen via hun artistieke werk te ondervinden wat een zelf is en hoe het zelf in parallelle werelden verschijnt

In tegenstelling tot deze griezeligheid tonen andere werken vertederende portretten, juist in hoe echt het gemanipuleerde beeld op de kijker overkomt. Tot deze categorie behoort bijvoorbeeld de uitblinkende fotoserie Imagine Finding Me (2005) van Chino Otsuka. Otsuka schoot zelfportretten op de plaatsen waar ze als kind ooit is gefotografeerd op verschillende plekken in de wereld. Met technische nauwkeurigheid bracht de kunstenaar deze portretten samen in een beeld, en verenigde zo haar kind-zelf met haar volwassen-zelf. Otsuka lette gedetailleerd op de schaduwen en composities dat het haast onvoorstelbaar is dat de beelden bewerkt zijn. In de tijd dat Imagine Finding Me is gemaakt, had Otsuka namelijk geen toegang tot de huidige programma’s die deze bewerkingen vandaag de dag in een oogwenk zouden volbrengen. Het resultaat is een serie lieflijke foto’s die Otsuka als een dubbele toerist met heimwee afspiegelen: eerst als een reiziger door wereldsteden als Parijs en Tokio, dan als tijdreiziger door haar kinderjaren. De kleine fotolijsten van Imagine Finding Me zijn op ooghoogte aan de wand gehangen, en nodigen de bezoeker uit om ze van dichtbij te bekijken.

In een opmerkelijk aantal van de werken springen ook andere kunstenaars terug naar oude kinderfoto’s en hun kindertijd. Die terugreis is dan ook een van de gemene delers in de kunstwerken die Shadow Self laat zien. Persoonlijke familieherinneringen worden in het middelpunt geplaatst en home videos worden gemonteerd met voice-overs die de decennia-oude beelden becommentariëren. De korte film Going Home (2024) van Heesoo Kwon is met een lang, geplooid muurgordijn afgescheiden van de rest van de zalen. Het laat een assemblage van audiovisueel materiaal zien: thuis geschoten filmpjes van Kwon als kind, geluidsopnames van Kwons moeder en geanimeerde familiefoto’s. In dit werk bevraagt Kwon wat het huwelijk voor haar betekent. Voor Shuang Li’s My Way Home Is Through You (2024) – tevens geacquireerd door het Huis Marseille – is een hele zaal gewijd aan een videowerk, waarin de stockfoto op een fotoalbum van Li’s familie de aanleiding was om het werk te maken. Tijdens een treinreis door Zwitserland stuitte Li op een kasteel dat ze herkende als stockfoto van dit album. Gefascineerd door het gegeven dat ze het beeld en niet het kasteel kende, maakte Li een ritmisch en fragmentarisch videowerk dat uitnodigt om na te denken over de betekenis van beelden.

Er is een zeker gevoel van tijdloosheid te vinden in deze groepstentoonstelling. Ook de plaats is vaak niet te duiden. Het heden doordringt het verleden en de toekomst, en hieruit proberen de kunstenaars op eigen houtje een zelfbeeld te scheppen. Zo is in de eerste zalen een serie van Kwon te zien, waarin ze met het nieuwe Adobe Firefly-programma uit 2023 haar familiefoto’s aan de randen aanvulde. Dit AI-programma wordt aangestuurd door een tekstopdracht en maakt zo beelden die niet fysiek bestaan. Deze beeldcreaties dringen door in de intieme sferen van Kwons leven, waardoor technologie en herinnering vervlechten. De meterslange foto van de keuken en woonkamer is zo op de wand geplaatst dat je er als bezoeker bijna in kunt stappen. Op deze foto hangen ook kleinere foto’s van Kwon als kind in verschillende lijsten, zoals een wand van familiefoto’s bij iemand thuis eruitziet. Kwon verbreedt de blik en strekt de herinnering van haar ouderlijk huis uit in de meest letterlijke zin.

De kunstenaars in Shadow Self interpreteren de rol van het beeld in relatie tot huidige technologieën, én in relatie tot het idee van een zelf. Zo ondervinden ze bijvoorbeeld hoe beeldbewerking-programma’s als generatieve AI een nieuwe voorstelling van het verleden kunnen scheppen, en daarmee ook een wereld scheppen waarin een andere versie van het zelf zich toont. Ze laten zien dat het gebruik van beeldtechnologieën zowel beangstigend kan zijn als dat het een creatief potentieel biedt aan kunstenaars. Door de bezoeker in de werelden de laten treden waarin de weerspiegelingen van het zelf doorgalmen, brengt Shadow Self een boeiende groep jonge kunstenaars samen die ondervinden hoe hun fotografie voor even de tijd en technologieën van het nu kan overschrijden.

De tentoonstelling Shadow Self – Portal To A Parallel World is nog tot 9 februari te zien bij Huis Marseille in Amsterdam 

Mirna Vrdoljak

schrijft over kunst en performance en is redacteur

Gerelateerd

Recente artikelen