metropolis m

‘What makes us human? Maybe this: that we write, communicate, that we try to express to others how we would like our world and our lives to be arranged. This way, we can become somebody, and become something. All the names, all the words, and all the images and videos that I share on YouTube and MySpace create and recreate me: Sister of Terror.’ Als slachtoffer van seksueel geweld, armoede en verslaving probeert Colleen LaRose vat te krijgen op haar leven zoals het ooit was, maar ook hoe het zich nog kan vormen. Hoopvol schrijft ze dat elk mens zijn eigen levensverhaal telkens opnieuw kan vormgeven. In een poging zich van zichzelf te verlossen neemt ze andere namen aan: Fatima, Sister of Terror, Jihad Jane. Het fictieve verhaal ‘The Name of the Rose’, dat is geschreven onder het pseudoniem Lili von Wallenstein, vertelt in ik-vorm over de bekering van LaRose tot de islam en haar betrokkenheid bij het complot om de kunstenaar Lars Vilks, bekend van zijn anti-islamitische karikaturen, om te leggen. In haar tekst zinspeelt ze met de mogelijke gevolgen van deze gebeurtenis (die nooit zal gaan plaatsvinden) op wie ze is, in de hoop zichzelf te kunnen construeren. Maar al haar online persoonlijkheden en naamsveranderingen ten spijt ontdekt ze in haar vertelling gaandeweg de grenzen van het aannemen van een nieuwe identiteit.

Het verhaal staat in de bundel Navigation – A Publication for a Place without a Historical Center, Created Continuously Anew in Meetings and Events That Occur in Empowered Spaces, Simultaneously, die verschijnt naar aanleiding van 3 Days of Navigating, een programma dat in september 2016 plaatsvond bij Index in Moderna Museet en Royal Institute of Art in Stockholm. Het was een initiatief van kunstenaar en schrijver Hinrich Sachs, tevens één van de redacteuren van dit boek.

Navigeren is (in het Engels meer dan in het Nederlands) een metafoor geworden voor het kunnen leven of ‘dealen’ met van alles en nog wat. We hebben de mogelijkheid overal grip op te hebben. Of een schijn van grip, want grip is vaak zelf weer in de greep van de markt. Denk aan het overweldigende aanbod van zelfhulpboeken. Het toepassen van de verklarende modellen die je in deze boeken krijgt voorgeschoteld levert nog wel eens een probleem op. Maar juist het punt waar zo’n dergelijk model schuurt met de subjectiviteit van het individu duidt aan dat iedereen zich op elk moment in een relational space bevindt. Navigation bestudeert het navigeren binnen zo’n relatieve ruimte vanuit telkens een individuele, relatieve positie en vanuit het besef dat dit vervolgens ook weer relatieve, tijdelijke kennis genereert. Het is geenszins de bedoeling van het boek om een afgerond geheel te presenteren, een enkele vraag te stellen of te beantwoorden.

Een dergelijke opzet, die meer geformuleerd lijkt te zijn vanuit een keuze voor een vorm dan vanuit de inhoud, geeft te denken. Welke kaders worden gehanteerd? Het boek is niet bedoeld als een landkaart die een afgebakende ruimte representeert, maar als een logboek dat is gebaseerd op menselijke waarneming. Elke auteur heeft gekozen voor een geheel eigen benadering en tekstvorm. Robin Curtis schrijft in zijn tekst ‘Waiting, Wandering, and Wondering: “Post-cinematic” Spaces in the Multiple Present’ op een vrij academische wijze hoe waarneming wordt overgenomen door uitwendige, digitale hulpmiddelen, maar ook hoe nieuwe immersive spaces zoals een 4D-bioscoop onze waarneming juist verscherpt. Een deel van het boek gaat over het navigeren van de migrant. Zo schrijft Hana Jaber in haar essay ‘Somewhere Else and Other Places’ vanuit haar eigen ervaring als migrant, maar ook als sociaal wetenschapper over migratie en navigatie. Ellie Ga’s bijdrage ‘Bird Flight, Stone Flight, a Thousand Described Routes’ volgt de verhalen van individuen die reizen en vluchten. Hiervoor gebruikt zij haar ervaring als vrijwilliger op Lesbos in 2015, tijdens de toestroom van vluchtelingen.

Vermoedelijk ben ik als lezer geconditioneerd om ankerpunten te zoeken in een tekst. Onwillekeurig las ik elke bijdrage in de hoop op een antwoord op de niet-gestelde hoofdvraag van het boek. Welke auteur slaagt er het beste in om zichzelf te onttrekken aan een objectiverende, afstandelijke en belangeloze toon, en weet dit dan op zo’n manier te doen dat het persoonlijk is, maar wel toegankelijk blijft? De zeer diverse aard van de bijdrages (het boek bevat fictie, essays en academische papers, maar ook visuele bijdragen) voorkomt niet alleen zo’n definitief antwoord, maar vraagt van mij als lezer ook een andere houding. In zijn pluriformiteit en dynamische samenstelling gaat het boek niet zozeer over de wijze waarop onze blik op de wereld samengesteld, individueel en tijdelijk is, maar is het een daadwerkelijke uitvoering daarvan. Of, zoals Tom Ingold in zijn essay stelt, een beweging voorwaarts: ‘Life, as I have already indicated, is open-ended; its impulse is not to reach a terminus but to keep on going.’

DIT ARTIKEL IS GEPUBLICEERD IN Metropolis M Nr3-2019 Brussel/Bruxelles – For Europes That Are Hard to See – Zwarte Vrouwenportretten. METROPOLIS M KRIJGT GEEN SUBSIDIE. STEUN METROPOLIS M, NEEM EEN ABONNEMENT. ALS JE NU EEN JAARABONNEMENT AFSLUIT, STUREN WE JE HET NIEUWSTE NUMMER GRATIS OP. MAIL JE NAAM EN ADRES NAAR [email protected]