Tuinduiders – over kunst & kunstenaars in de tuin
Zou het iets met de oorlogen te maken, een reactie op de wereldwijde onrust en crises? Van tentoonstelling, boek, nieuw tijdschrift, fotoserie tot tekencursus. Overal doen kunstenaars studie naar hun tuin, dan wel naar die van anderen. Over de bloeiende botanische liefde in de kunst. Laura van den Bergh selecteert enkele voorbeelden uit het enorme rijke aanbod van deze zomer.
De tuin is een plek voor ontsnapping en bezinning, een lusthof om groene vingers in te cultiveren of om je te laten inspireren door al dan niet zelf geplante bomen en bloemen. Het Nederlandse woord ‘tuin’ komt van het oud-Nederlandse tūn, wat omheining betekent. Het tuinhek markeert nog altijd het verschil tussen de tuin en een willekeurig stuk beplante grond, als symbolische grens tussen de willekeur van de wildernis en de aangeplante (soms zelfs aangeharkte) cultivatie.
Vele kunstenaars door de hele kunstgeschiedenis heen hebben de tuin steeds opnieuw beschreven, verbeeld en vormgegeven. Beroemde voorbeelden van kunstenaarstuinen zijn de weelderige oase van Claude Monet in Giverny, waar de waterlelies bloeien, en die van Frida Kahlo in Mexico-Stad, waar vruchtbomen en inheemse cactussen groeien. Maar ook voor degenen die niet te ver van huis willen reizen en geen tuin of balkon tot hun beschikking hebben, ligt het paradijs deze zomer binnen handbereik.
Derek Jarman, Moderne natuur, 2024, Das Mag
p. 480, vertaald door Henny Corver & Nico Groen
‘De grens van mijn tuin is de horizon. In dit desolate landschap wordt de stilte slechts verbroken door de wind en door kibbelende meeuwen rond de vissers die de middagvangst binnenbrengen.’ Op een woest stuk grond zonder omheining of schutting, werkte de Britse filmmaker Derek Jarman (1942-1994) rondom zijn zwartgeschilderde cottage met gele raamkozijnen, aan zijn droomtuin. Jarman kocht het huisje aan zee in Dungeness nadat hij in 1986 met hiv werd gediagnosticeerd. Terwijl de tuin ondanks de barre kiezelgrond en het opspattende zeewater weelderig bloeit, gaat Jarmans gezondheid steeds verder achteruit, tot zijn aan aids gerelateerde dood in 1994. Zijn dagboek uit die periode is begin dit jaar verschenen in de Nederlandse vertaling bij Das Mag.
Elspeth Diederix: Angelica Fields
Hedge House, buitenplaats Kasteel Wijlre
13.3 t/m 25.8.24
Rondom de buitenplaats en de tuin van het zeventiende-eeuwse Kasteel Wijlre staan de velden vol met wilde bloemen, grassen en planten. Elspeth Diederix onderzocht de wilde begroeiing en wijdde er een tentoonstelling aan, die nu te zien is in het Hedge House. In de tentoonstelling zijn sterk uitvergrote details van bloemen en kruiden te zien naast kleinere fotografische werken en herbaria van gedroogde planten, in een intuïtieve verkenning van de Zuid-Limburgse natuur. Het Hedge House staat tussen de hagen in de kasteeltuin (vandaar de naam), en biedt naast tentoonstellingen ook onderdak aan een orangerie en een kippenhok.
Pleasant Place
Publicatiereeks
Mien Ruys (1904-1999) is een van de belangrijkste Nederlandse tuinarchitecten van de vorige eeuw. Ze is bij veel mensen bekend geworden door haar toepassing van spoorbiels en grindtegels in de tuin, het leverde haar de bijnaam ‘Bielzen Mien’ op. Kenmerkend voor haar tuinontwerpen is de eenvoudige, heldere en functionele indeling naast een losse, natuurlijke beplanting met veel vaste planten.
De vijfde editie van de groeiende reeks Pleasant Place, die deze zomer uitkomt, zal geheel gewijd zijn aan Ruys en haar werk. In deze reeks wordt de kunst van het tuinieren onder de loep genomen, steeds vertrekkend vanuit een ander thema. De vier voorgaande edities hadden als thema Enclosures, Nasturtiums, Compost en Artichoke. Voor elke editie wordt samengewerkt met experts en kunstenaars om zowel esthetische, praktische en diepgravende informatie te bundelen. Deze herfst zal ook de zesde editie uitkomen, die in het teken staat van Topiary, oftewel de vormsnoei.
Gemeenschappelijke tuin
Wiels, Brussel
Niet veel mensen weten het, maar naast Wiels, het beroemde kunstcentrum in Brussel, bevindt zich een gemeenschappelijke tuin, die door vrijwilligers uit de buurt onderhouden wordt. Hier zijn niet alleen een buurtmoestuin en bijenkorven te vinden, maar ook de constructie van de Agora. Voor de Agora werkten vrijwilligers uit de Brusselse wijken Sint-Gillis en Vorst samen om modulair meubelsysteem te bouwen, dat allerlei vormen kan aannemen: rond, halfrond, zigzaggend, opgestapeld of als grote picknicktafel. Deze zomer organiseert Wiels in samenwerking met kunstenaars en collectieven verschillende activeiten in de tuin, waaronder poëziefestival Park Poétik (1.6 t/m 24.8.24). De gemeente en het gewest, bij wie het stuk grond eigenlijk in beheer is, willen er een publiek park aanleggen. Mogelijk is dit dus de laatste zomer om de tuin in huidige staat te bezoeken.
Tuinen van de toekomst
Nieuwe Instituut, Rotterdam
16.11.24 t/m 13.4.25
Ook voor diegenen die deze zomer ver van huis zijn, op de camping staan of op het strand liggen, ligt er nog een tuin in het vooruitzicht. Dit najaar opent bij het Nieuwe Instituut in Rotterdam de tentoonstelling Tuinen van de Toekomst, waarin de geschiedenis en toekomst van de moderne tuin wordt onderzocht, aan de hand van werk van ontwerpers en kunstenaars als Roberto Burle Marx, Jamaica Kincaid, Mien Ruys en Derek Jarman. Gemeenschapstuinen, stadsboerderijen, groene gevels en tuinmeubilair dienen daarbij als uitgangspunt voor een onderzoek naar de tuin als broedplek voor experimenten rond thema’s als sociale rechtvaardigheid, duurzaamheid, biodiversiteit en klimaatverandering.
DIT ARTIKEL IS GEPUBLICEERD IN EEN IETS ANDERE VERSIE IN METROPOLIS M NUMMER 3 2024 POLARISATIE – NU IN DE WINKEL. MEER INFO HIER
Laura van den Bergh
is schrijver, redacteur en en onderzoeker
