Moestuin bepaalt straatbeeld
‘Chocolademelk, dat komt toch uit een bruine koe?’ In een tijd waarin melkvee nog maar sporadisch de buitenlucht ziet, wint deze kinderlijke uitspraak aan geloofwaardigheid. Wie is zich immers nog bewust waar ons voedsel vandaan komt? Tijdens de manifestatie Foodprint van Stroom Den Haag, staat deze vraag centraal.
Een multidisciplinair team van kunstenaars, ontwerpers, agrariërs en andere deskundigen gaat voor Foodprint de komende twee jaar de voedselvoorziening van Den Haag onder de loep nemen. Als officiële aftrap van het project vond op 25 maart een lezing van de Britse architect Carolyn Steel plaats. Hierin sprak Steel over haar onlangs verschenen bestseller Hungry City: How Food Shapes Our Lives, waarin de relatie tussen voedsel en stedelijke ontwikkeling wordt beschreven. De term Foodprint is afgeleid van Footprint en verwijst naar de hoeveelheid agrarisch landschap die een mens nodig heeft om aan zijn voedsel te komen. Terwijl vleeseters per persoon bijna 2 hectare grond op jaarbasis verbruiken, hebben vegetariërs per persoon aan slechts een halve hectare genoeg. Hoe minder vlees er wordt gegeten, hoe meer hongerige monden er dus gevoed kunnen worden.
Dankzij de -met deze footprint samenhangende – hongersnoden en smeltende ijskappen die ons in het vooruitzicht gesteld worden, staat duurzaamheid tegenwoordig hoog op de maatschappelijke agenda. De biologische winkelketen Marqt wint langzaam terrein en de volkstuin is weer helemaal terug van weggeweest. Dat de verschijning van Hungry City als geroepen komt, bleek ook uit de overweldigende opkomst bij de lezing. Om alle geïnteresseerde stedenbouwkundigen, politici en kunstenaars te kunnen herbergen, moest de centrale hal van Stroom worden verruild voor een grotere zaal in het Museum voor Communicatie.
Zeven jaar lang deed Steel onderzoek naar steden in relatie tot voedselvoorziening. Hierbij kwam ze tot de conclusie dat de omvang en het functioneren van de stad hoofdzakelijk bepaald wordt door de productie, distributie en consumptie van voedsel. Gezien het feit dat eten tot onze primaire levensbehoeften behoort, klinkt haar visie weinig verbazingwekkend in de oren. Maar, redeneert Steel, toch zijn er maar weinig mensen die het grote belang van de stedelijke voedselketen onder ogen durven zien, er hoeven namelijk maar een paar kanalen uit te vallen en de gehele voedseldistributie stokt.
Ze noemt de ontkenning van deze werkelijkheid ook wel de Urban Paradox. Hoe verstedelijkt we ook met zijn allen mogen zijn, we zijn nog even afhankelijk van de natuur als onze prehistorische voorouders. Het enige verschil met vandaag is dat ons eten nu via lange – en vaak omslachtige -distributiekanalen op ons bord belandt. Een goed voorbeeld van de lange weg van bron naar bord die voedsel tegenwoordig moet bewandelen, heeft multimedia kunstenaar Esther Polak al eens inzichtelijk gemaakt. In haar MILK-project uit 2004, volgde ze via de GPS een melktransport vanaf een Letse koeienuier tot aan een Hollandse boterham met kaas.
Om onze afhankelijkheid van dit soort ingewikkelde distributiekanalen te verminderen stelt Steel voor om Sitopia te creëren (Sitos= voedsel Topos= plek), waarin zelfvoorzienende moestuinen en abattoirs opnieuw het straatbeeld bepalen. Steel is niet de enige met dit type ideeën. Kunstenaar Fritz Haeg bijvoorbeeld lanceerde in 2005 zijn project Edible Estates, waarin hij voorstellen doet om voedselproductie opnieuw ín de stad te laten plaatsvinden. Met zijn full-frontal gardening principe toverde hij samen met bewoners voortuinen om in een zelfvoorzienende moestuinen. Maar hoe realistisch is het om zelfvoorzienendheid te verwachten in steden met 500.000 of zelfs miljoenen inwoners?
In Hungry City blijft Steel gelukkig met beide benen op de grond staan, want de ideale door voedsel vormgegeven stad is zelfs in haar ogen een utopisch gegeven. Zolang het bewustzijn rond voedsel(productie) maar gestimuleerd wordt, is er volgens haar al veel gewonnen.
De volledige lezing is op dvd te bekijken in de bibliotheek van Stroom Den Haag