Keramiek Terug van nooit weggeweest
Afgelopen weekend opende CERAMIX, een groot overzicht van keramiekkunst uit de afgelopen honderd jaar. Metropolis M sprak met de Franse curatoren Camille Morineau en Lucia Pesapane over de opgeleefde interesse in dit oeroude materiaal.
Keramiek is erg populair op het moment. Vroeger werd het als een vak apart gezien, maar momenteel zijn heel veel verschillende kunstenaars ermee bezig. Hoe verklaren jullie deze ‘ceramic turn’?
‘Juist omdat werken met keramiek als een speciaal ambacht gezien werd, een kunde die ver afstond van de hippe kunstpraktijken en bewegingen, en daarbij verguisd werd door de kunstwereld, spreekt het nu een bepaald type kunstenaar aan. Het was een van de weinige materialen die nog onaangeraakt leek. Daarom werd het juist zo aantrekkelijk. Het is lang beschouwd als een perifere, lage vorm van kunst, maar het profiteert nu volop van een bredere opgeleefde interesse in sculptuur. Het is een lichamelijke techniek, men moet kneden en modelleren. En daarnaast kan het gerelateerd worden aan een nieuw soort figuratie. Toch willen we niet spreken van een ceramic turn, zoals de tentoonstelling CERAMIX hopelijk laat zien. Keramiek wordt al lang door moderne kunstenaars en avant-garde bewegingen gebruikt. Het kwam in zwang tijdens de overgang van de negentiende- naar de twintigste-eeuw en kan direct gelinkt worden aan het idee van modernisme.’
Wat zijn de specifieke kwaliteiten van keramische kunst? Niet alleen praktisch gezien, maar ook in inhoudelijk opzicht.
‘Het mooie aan keramiek is dat de inhoud en techniek nauw met elkaar verbonden zijn. Men moet het modelleren en bakken beheersen. De kunstenaar moet samenwerken met specialisten wanneer men speciale ovens wil gebruiken of het object wil kleuren. Misschien moet het werk meerdere keren de oven in of treedt er een onverwachte reactie op tijdens het bakken. Het is technisch, maar ook een erg ruw proces. Het is organisch en fysiek, maar ook gebonden aan een brede geschiedenis van vormen en tradities. Alles wat met keramiek gedaan wordt zit vol met referenties, omdat het zo’n oud en technisch ambacht is. Je houdt je dus automatisch bezig met de inhoud, of je wilt of niet. Het is een veeleisend materiaal en dus heel erg interessant om te onderzoeken vanuit een kunsthistorisch oogpunt.’
Waarom kiest een kunstenaar voor keramiek? En niet voor een ander materiaal? Zijn er speciale motieven, bijvoorbeeld dat het een oeroude kunst is?
‘Elke kunstenaar uit de tentoonstelling zal zijn eigen motivering hebben. We hebben geprobeerd deze verschillende beweegredenen te onderscheiden in CERAMIX door chronologische en thematische zalen in te richten. We hebben zelfs een zaal gericht op het gebruik van klei in aan performance gerelateerde werken. Keramische kunst kent veel connotaties. Het is gelinkt aan de geschiedenis van het ambacht, decoratie, het kolonialisme. Het is door veel kunstenaars en kunsthistorici erg veronachtzaamd. Al deze en nog andere redenen kunnen aanleiding zijn om het materiaal te gebruiken. Het vormde bijvoorbeeld in de jaren vijftig de basis voor een opleving van sculptuur aan de Westkust bij Los Angeles, toen door onder andere de Otis Group (opgericht door Peter Voulkos) figuratieve keramiek gemaakt werd die in contrast stond met de picturale en abstractie traditie aan de Oostkust. Op hetzelfde moment gebruikten Japanse kunstenaars als Shikokai and Sodeisha keramiek op een compleet nieuwe, abstracte manier die in contrast staat met de oude ambachtelijke traditie.’
Vandaag de dag werken zelfs conceptuele kunstenaars met keramiek. Welke kunstenaars zien jullie als baanbrekend voor deze meer conceptuele variant? Jeff Koons?
‘Jeff Koons is zeker het meest bekend, maar de tentoonstelling laat zien dat…
LEES VERDER IN METROPOLIS M Nr 5-2015 PALEO & THE CERAMIC TURN. NU IN DE WINKEL OF BESTEL: mail naar [email protected] €9,95 incl verzending
Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur van Metropolis M