De kunstenaar als filantroop
Bridget Riley, Antony Gormley, Marlene Dumas, Paulina Olowska; er zijn steeds meer weldoeners onder de kunstenaars. Ze steunen maatschappelijke projecten, al dan niet van culturele aard, overal in de wereld. Wat beweegt hen?
Op het eerste gezicht is de kunstenaar als filantroop een onwaarschijnlijk voorstel. Terwijl sommige kunstenaars worden geboren in rijkdom, biedt hun gekozen beroep weinig perspectief op financiële stabiliteit en onafhankelijkheid, laat staan op welvaart van de schaal waarop de term filantropie (Grieks voor ‘liefde voor de mensheid’) van toepassing kan zijn. Wat filantropie onderscheidt van gewone liefdadigheid (hoewel de twee af en toe kunnen overlappen), is een visie, een duidelijk doel, een financiële invloed en een institutioneel kader dat het mogelijk maakt om een langetermijnvisie te hebben en problemen bij de bron aan te pakken. Een kunstenaar maakt normaal gesproken meer kans om aan de ontvangende kant van filantropische initiatieven te staan, als de begunstigde in plaats van als de weldoener.
Toch zou men kunnen stellen dat kunstenaars, zelfs die met bescheiden middelen, voordeel kunnen halen uit liefdadigheid. In aanvulling op hun tijd, geld en reputatie kunnen ze hun kunst inzetten voor bepaalde zaken. In dit opzicht bestaat hun vermogen uit kunstwerken. Het werk van een gewilde en commercieel succesvolle kunstenaar kan aanzienlijke bedragen binnenhalen op een veiling voor een goed doel. Neem bijvoorbeeld Turner Prize-winnaar Antony Gormley, die verschillende goede doelen steunt, zoals de Britse Paintings in Hospitals en Comic Relief, die armoede en sociaal onrecht bestrijden in Groot-Brittannië en daarbuiten. Zijn sculptuur SUBMIT IV uit 2011 werd verkocht voor 300 duizend pond op de veiling SyriART van Unicef, die in totaal 750 duizend pond ophaalde voor gevluchte kinderen in december 2014. Ander voorbeeld: het werk My Mother Before She Became My Mother (2010) van Marlene Dumas dat twee miljoen dollar opleverde tijdens de veiling Artists for Haiti in september 2011 bij Christie’s in New York. Drie keer meer dan de geschatte waarde. Dat is nog eens filantropie.
Maar kunstenaars hoeven helemaal geen veilinghuisrecords te breken om met hun donaties bij te dragen aan filantropische programma’s. Pedagoog en filosoof Bartosz Przybyl-Olowski, die is getrouwd met kunstenaar Paulina Olowska, vond steun bij Poolse en internationale kunstenaars voor een veiling van 78 kunstwerken voor zijn RazemPamoja Foundation. Deze stichting bevordert wederzijdse hulp en creëert een dialoog tussen scholen en gemeenschappen in Polen en het Keniaanse Nairobi door middel van beurzen voor muurschilderingen, tentoonstellingen, documentaires en boekprojecten. Deze gelijke uitwisseling, weerspiegeld in de naam van de stichting (razem en pamoja betekenen ‘samen’ in het Pools en Swahili), wordt visueel uitgedrukt in het opvallende pindavormige logo dat door Olowska werd bedacht. De veiling Learning, Sharing, Acting vond plaats in januari 2015 in het Center for Contemporary Art Ujazdowski Castle in Warschau en financiert niet alleen workshops en beurzen voor middelbare schoolleerlingen uit de sloppenwijken van Nairobi, maar ook de publicatie Into Africa: Learning, Sharing, Acting van Le Monde diplomatique (2014).
En dan is nog zoiets als liefdadigheid voor de alma mater. In gesprek met de voormalig Goldsmiths docent en student Martin Craig-Martin tijdens de conferentie Goldsmiths Gallery: Artists as Philantrophists prees het hoofd van de kunstafdeling van de academie, Richard Noble, de ongelooflijk vrijgevige alumnus die hij persoonlijk heeft benaderd bij het opzetten van een nieuwe publieke galerie in een Victoriaans badhuis op de campus. De verbouwing kost 1,8 miljoen pond en is toevertrouwd aan het ontwerpcollectief Assemble, de winnaars van de Turner Prize van vorig jaar. Zoals dat hoort bij een instituut dat niet minder dan zeven Turner Prize-winnaars onder zijn alumni telt, leest de lijst van deelnemers aan de speciale liefdadigheidsveiling als een ‘wie is wie?’ van de Britse hedendaagse kunst, met werken van onder andere Damien Hirst, Anthony Gormley, Bridget Riley, Mark Wallinger, Yinka Shonibare, Sarah Lucas, Gillian Wearing, Steve McQueen, Michael Landy en Graig-Martin zelf.
Hoe guller de donatie, hoe groter het risico
Sommige kunstenaars worden wel heel vaak gevraagd om kunst te doneren voor het goede doel. Zo worden de kunstenaars die Noble sprak bijna wekelijks gevraagd een werk te doneren aan een veiling. Craig-Martin: ‘Wanneer je eenmaal de fout hebt gemaakt een werk te geven aan een charitatieve veiling, wordt je overspoeld met verzoeken. Je kunt je de lijst van verschillende goede doelen niet voorstellen. Het veilen van kunst wordt door veel fondsenwervers gezien als de makkelijkste manier om geld op te halen.’
LEES VERDER IN METROPOLIS M No 2-2016 WHO’S ÝOUR DADDY AND WHAT DOES HE DO? NU IN DE WINKEL. OF BESTEL: [email protected] (€9,95 incl verzending).
OF NEEM EEN ABONNEMENT (EERSTE JAAR 40 EURO) DAN STUREN WE DIT NUMMER GRATIS TOE.
Agnieszka Gratza
