Margriet van Breevoort
‘Dit zijn wij’ – Robot Love opent in Melkfabriek
In de kunstwereld wordt technologie vaak voorgesteld als een Frankenstein-achtige vijand. Robot Love is anders en biedt een tentoonstelling over de onverwachte liefde tussen mens en robot. Voorafgaand aan de opening ging Liza Voetman alvast kijken en sprak met de curator Ine Gevers.
Een stalen poort aan de Eindhovense Kanaaldijk geeft toegang tot het voormalige Campina-terrein dat komende maanden fungeert als een rauw expositiedecor van de manifestatie Robot Love. Vijftig kunstwerken bezetten drie verdiepingen betonvloer waar de zuivelresten nog zichtbaar zijn. Artistiek directeur en curator Ine Gevers is uit op een ‘expo that gets under your skin’. Op het snijvlak van hedendaagse kunst, design, wetenschap en mode is Robot Love bovenal een interactieve experience die onze eigen aannames over techniek graag voor het blok stelt.
De vandaag te openen tentoonstelling Robot Love is het hoofdonderdeel van een door de Stichting Niet Normaal georganiseerd evenement dat een aanvang nam met de Robot Love Ambassade tijdens de Dutch Design Week 2017, en verder bestaat uit een website, een blog waarop gechat kan worden met robot PIP (‘a bot that likes to learn about love’), en een begin deze maand gepresenteerde publicatie. Robot Love is een tentoonstelling die op geheel eigen wijze wil vertellen over de liefde tussen mens en robot. In vijftig kunstwerken wordt op allerlei manieren ingegaan op de vraag wat het betekent om mens te zijn in een wereld vol artificiële intelligentie (AI) en robotica. Hoe kunnen wij robots, als nieuwkomers in deze wereld, liefhebben en leren opvoeden? En wat betekent dit voor ons als mens? Net als bij eerder projecten van Niet Normaal wil de stichting een publiek debat initiëren. ‘We willen nog niet te veel prijsgeven over deze expositie, maar er spreekt een affirmatieve benadering van de intieme relatie tussen robot en mens uit’, aldus Daniël Bouw, hoofd communicatie.
De expositie start met een felroze muurschildering gemaakt door het kunstenaarsduo Gijs Frieling en Job Wouters. Deze hedendaagse fresco van vele meters breed en hoog, getiteld Love Mysteries (2018), bestaat uit sciencefiction beelden van mens en machine en al wat hieruit kan herrijzen. ‘Waar de titel van de expositie misschien doet vermoeden vooral veel robots te tonen, is dit niet het geval’, aldus Bouw. Voor de schildering wordt op dit moment een balie gebouwd en eenmaal door het werk Enter Aliveness (2017) van designer Adams Ponnis heen, een doorgang die tijdens de expositie automatisch opent door middel van een luchtcompressor, sta ik in een immense loods.
De vijftig werken in Robot Love zijn verdeeld over verschillende verdiepingen in de Melkfabriek en grofweg geclusterd in drie subcategorieën: gedeelde intelligentie, gedeeld bewustzijn en gedeelde liefde. In deze laatste afdeling staat bijvoorbeeld onze liefde voor niet-menselijke wezens centraal. Gevers neemt me mee naar enkele werken op de tweede verdieping. Ze wijdt weinig woorden aan de expositie en wijst me op mijn eigen relatie tot het werk. De zuigende werking van het beeld op de toeschouwer, is waar het voor Gevers vooral om te doen is. ‘Robot Love gaat om positie innemen tegenover het werk en je eigen verhouding daartoe. Je moet het zelf ondergaan en ervaren. Dan start er een gesprek tussen jou en het werk’, legt Gevers uit. Waar de curator onlangs in een interview bij Nooit Meer Slapen uitvoerig over Robot Love sprak, vertelt Gevers zich hier tussen de werken op haar prettigst te voelen. ‘Het gaat me hier in de tentoonstelling zelf niet om mijn verhaal, maar om jouw ervaring’, zegt Gevers.
Ine Gevers: 'Robot Love gaat om positie innemen tegenover het werk en je eigen verhouding daartoe. Je moet het zelf ondergaan en ervaren
Een van de werken waar ik door Gevers en Bouw op word geattendeerd, is het werk Shell Shock Syndrome (2014) van de kunstenaar Felix Bürger ( ex-Rijksakademie). Burger, bezig met het fine tunen van techniek, vertelt ons over zijn project: ‘The Shell Shock Syndrome comes from WWI. For me, they mirror the pressure of the art world and the struggle to deal with this pressure. The jerky movements of the syndrome show this artist pressure. My work is not really about robotization or AI, this is just the medium to be able to make the work. I’m not concerned with this technique, but with the deeper layer. For me, the fifty dolls mirror madness and failure. They portray this dark side to me.’ Het werk bestaat uit vijftig mechanische poppen die het openingslied van de Matthäus-Passion van Bach in koor zingen. Een man op een van de drie 16mm-films maakt epileptische bewegingen.
Ondanks Bürgers overwegend praktische omgang met techniek, wordt het werk geprezen om de intense ervaring die het geeft. In Robot Love staat verbeelding en diversiteit omtrent de thematiek centraal. Gevers: ‘We hebben hier bijvoorbeeld veel kunstenaars uit Iran. Daar zit weer heel andere kennis. Denk alleen al aan het woord “algoritme”, een Perzisch woord. Die brede kennis en benaderingen, wil ik naar binnen halen. Dat geldt ook voor de publicatie Robot Love. In het boek combineer ik wetenschappelijke artikelen met essays en een stuk van Grunberg. Ik kan ook niet kiezen tussen publicatie en expositie. Beide hebben een geheel eigen kracht. Daarom combineer ik ze. En hier gaat het in ieder geval om de kunst. Om diversiteit, ethiek en frictie.’
Op de derde verdieping werkt de kunstenaar Sam Samiee aan Artificial Cinema (2018), dat hij samen met Mohammad Salemy maakt. Het is een speciale opdracht. Samiee is bezig met de opbouw van het werk in een schildering van abstracte patronen. ‘We show an algorithmic selection of scenes from science fiction films, pre-selected by a hundred artists and philosophers, and the human response to these scenes. This visualizes an abstract movement. Past the human being as center in a designed network. When (s)he is gone, what is left?’ Het werk verhaalt over een tijd waarin de mens niet meer alleen centraal staat. Zoals het duo schrijft: ‘You can’t talk about robots or love without talking about cinema. You can’t talk about cinema without talking about humans. You can’t talk about humans without talking about machines.’
Robot Love eindigt op dezelfde verdieping, vloer drie, met het werk Beings (2014) van kunstenaar Roger Hiorns. Het werk bestaat uit vele antropomorfe vormen die Hiorns met restmateriaal heeft gemaakt. Hiorns, die met een producer het werk installeert, vertelt me: ‘It’s about the biological and the technological and how they merge. When the work is installed, foam is dripping from the figures. The figures are hanging in space and admit substance.’ Later bezoek ik het werk met Gevers opnieuw. ‘Dit zijn wij”, zegt ze lachend, terwijl we kijken naar de bungelende figuren in de ruimte. Zoals de toelichtende tekst verhaalt: We herkennen onszelf in hun imperfectie en groezeligheid. ‘Dit werk moest natuurlijk het einde van de expositie worden! […] We moeten diversiteit omarmen. Anders sterven we uit.’, aldus Gevers.
Robot Love, Campina Melkfabriek, Eindhoven, 15.9 t/m 2.12.2018 Meer info
Liza Voetman
is schrijver en kunstcriticus