House for Sale, Apeldoorn, 2019, installatieopname
House For Sale – tentoonstellen op Funda in een huis met een verleden
Slim idee: exposeren op Funda. Anne van As en CA Wertheim stelden een tentoonstelling samen in een huis met een verleden, in Apeldoorn aan de Elsweg. Het werd bewoond door een Joodse familie die in de oorlog is weggevoerd. Vervolgens trok een SS-er erin met zijn gezin. De tentoonstelling is op Funda en tot en met zondag in het echt te bezoeken.
Jullie hebben in een huis dat te koop staat een tentoonstelling ingericht die nu via Funda te bezoeken is. Het huis is in 1933 gebouwd door een uit Duitsland gevluchte Joodse familie, van wie de vader en de zoon in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord in vernietigingskampen in Duitsland. Hoe is dit project zo tot stand gekomen? Hoe hebben jullie dit huis gevonden?
‘Het huis en de bedrijfsruimte wisselen na de oorlog een paar keer van eigenaar tot Peter Eggermont, de partner van Anne het in 1989 koopt. De bedrijfsruimte wordt later haar atelier. Anne en Peter verhuizen naar Amsterdam, maar Peter houdt het pand aan als werkplaats. Tijdens een bezoek, al weer enige jaren geleden, met collega-kunstenaar C.A. Wertheim aan het onbewoonde huis ontstond het idee er een tentoonstelling te maken passend bij het thema (T)huis in het algemeen en bij de specifieke geschiedenis van het huis in het bijzonder.’
Jullie hebben besloten er een tentoonstelling te maken die op Funda te bezoeken is. Waarom? Waarom mensen niet er meer toe aangezet er naartoe te gaan?
‘Door de expositie op Funda te zetten hebben wij veel mensen, en niet alleen kunstliefhebbers, bereikt. Dat is niet eerder gebeurd! Mensen kijken graag naar huizen, dat uit zich ook in de “echte” bezoekersaantallen. Tegelijkertijd is het onze digitale catalogus en door de beladen geschiedenis van het huis bij de omschrijving van het pand te zetten, is het ook een soort digitale “stolperstein”. Los van de geschiedenis van het huis is “Alles van waarde weerloos”. Deze mooie tot cliché verworden uitspraak van Lucebert is actueler dan ooit. Huizen zijn net als kunstwerken geliefde speculatieobjecten. Door met onze ludieke actie op Funda de vraagprijs van het huis te vermeerderen met die van de geëxposeerde kunstwerken, hopen wij duidelijk te maken dat huizen meer zijn dan een “belegging in stenen” en dat de emoties die een kunstwerk kunnen oproepen niet in geld uit te drukken zijn.’
Hoe is de selectie kunstenaars tot stand gekomen? Is er speciaal werk gemaakt?
‘Wij hebben gezocht naar kunstenaars die passend werk maken, of hebben gemaakt, bij het al eerder genoemde thema (T)huis in de ruimste zin van het woord. Omdat wij beiden eerder, los van elkaar, tentoonstellingen hebben georganiseerd, kennen wij veel kunstenaars. Het was daarom niet moeilijk geschikt werk te vinden. Ook hebben wij galeries en beurzen bezocht met onze expositie in het achterhoofd. Zo hebben wij van galerie Roy schetsboeken en tekeningen van de jong overleden Duitse kunstenaar Andreas Junge in bruikleen gekregen voor de expositie. In 1996 was hij uitgenodigd voor een artist-in-residence programma in Auschwitz. Wij tonen een prachtig schetsboek bestaande uit frottages met houtskool, dat hij daar ter plekke heeft gemaakt. De aquarellen uit serie Exodus van Nour-Eddine Jarram laten de ontreddering zien van de vluchtelingen van nu, met name uit het Midden-Oosten. Afra Eisma, Floris Hovers, Esther Jiskoot, Annegret Kellner, Michiel Kluiters, Pieter Kusters, Thijs Linssen, Pier Pennings hebben nieuw werk gemaakt of bestaand werk aangepast aan de locatie. Om een aantal voorbeelden te noemen: De oom van Pier Pennings, Bram Pennings was Spitfire-piloot bij de KNIL en vrijwilliger bij de RAF. Hij sneuvelde op 28 april 1941, nog maar 24 jaar oud. Hij ligt met zijn vliegtuig nog steeds ergens onvindbaar op de bodem van de Westerschelde. Ter nagedachtenis aan zijn oom heeft hij voor House For Sale een deel van de romp, verticaal en op ware grootte, op het platte dak van de werkplaats aan de Elsweg nagebouwd. Op de zolder heeft Floris Hovers op ons verzoek een stad gemaakt van allerlei restmaterialen. Deze desolate stad verwijst op speelse wijze naar de racebanen en modelspoorbanen die vaak op zolders te vinden zijn. Speciaal voor de kinderslaapkamer heeft Esther Jiskoot voor deze expositie een fantasierijk beeld gemaakt met de even fantasierijke titel Reflan.
Tegen de verwachting in heeft Funda niet gereageerd; niet negatief, niet positief; het huis staat te koop en daarmee voldoen we blijkbaar aan de voorwaarden
Het dramatische verhaal maakt het tot een beladen huis. Hoe was het voor de kunstenaars er te werken? En voor jullie?
‘Tijdens de opbouw kregen wij via de stichting Gedenkstenen Joods Apeldoorn te horen dat er in 1944 op dit adres een SS Hauptscharführer met zijn vrouw woonde. Dat was voor ons best confronterend. Aan de andere kant voelde het heel goed om op deze manier aandacht te vestigen op dit “beladen huis”; door er veel, wel meer dan honderd, passende, mooie kunstwerken bij elkaar te brengen.’
Hoe reageerde Funda? Of de makelaar? Kostte het overredingskracht of zag men direct het belang ervan?
‘We hebben een makelaar gevonden die het een bijzonder plan vond, met ons meedacht en het onder onze voorwaarden op Funda wilde plaatsen. Het bizarre toeval wil dat het kantoor van deze makelaar gevestigd is in de voormalige villa van Arthur Seyss-Inquart, die tijdens de oorlog de Rijkscommissaris van Nederland was. Tegen de verwachting in heeft Funda niet gereageerd; niet negatief, niet positief; het huis staat te koop en daarmee voldoen we blijkbaar aan de voorwaarden. Het vastgoedcommunicatie bedrijf, dat op onze aanwijzingen de fotografie verzorgde, was heel enthousiast; zij hebben de voor hen ongewone foto’s met tekst op hun blog gezet.’
Ik neem aan dat het moment geen toeval is?
‘Dat klopt; ook is het een bewuste keuze de finissage te laten samenvallen met Bevrijdingsdag: zondag 5 mei van 12.00 – 17.00 uur.
Biedt Funda een tentoonstellingsmodel dat jullie vaker gaan gebruiken? Weer een expositie maken in een huis met een verhaal?
‘Nu even niet, het is bedoeld als een eenmalige, tijdelijke tentoonstelling, maar wie weet…Wij willen ons voorlopig weer concentreren op het eigen werk.’
House For Sale, Apeldoorn, t/m 5.5.2019 (op funda HIER)
Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur van Metropolis M