metropolis m

De kunstenaar Amalia Ulman is vooral bekend van Excellences & Perfections, een vijf maanden durende performance op Instagram waarin ze iemand speelt die een vriend heeft, het vervolgens uitmaakt, een ‘sugar baby’ wordt, een borstvergroting neemt, coke snuift, een inzinking krijgt en terugkeert naar haar burgerlijke familie. De kunstenaar kreeg er bijna 65.000 Instagram volgers mee. Ulman exposeerde in mei en juni bij Showroom Mama in Rotterdam, in de context waarvan dit gesprek plaatsvond.

Petra Heck: Kun je je tentoonstelling International House of Cozy beschrijven?

Amalia Ulman: ‘Ik toon een video binnen een installatie. De video is een pornografische reactie op een hipster lifestyle infomercial waar product placement een beetje obsceen geworden is. In mijn video vermommen twee acteurs (echte porno performers: zij met geblondeerd haar, hij gespierd met tattoo’s) zich als perfect hipster-creatieve-industrie-koppel in de meest pure vorm van rollenspel, imitatie en simulacra. De muziek bestaat uit rechtenvrije ukelele indie-stockmuziek, het lettertype in de aftiteling is een slechte kopie van dat wat normaal gesproken in lifestyle blogs of indie-films gebruikt wordt, en het koppel spreekt over een Soho House lidmaatschap [ledenclub voor de creatieve industrie, red.] en crème. Ik gebruik in de video een lange pornoscène als instrument voor het legitimeren van een visuele stijl terwijl ik er een fetisj van maak. In dit geval de fetisj van de hipstercultuur als betekenisloos beeld dat een commercieel beest, zoals tegenwoordig gebeurt in reclame. De ruimte lijkt op een spermadonatiekliniek. Het licht wordt gedimd door verticale witte kantoorlamellen, de vloeren hebben grijs kantoortapijt. De ruimte is koud en contrasteert met de huiselijke esthetiek van de film.’

Maar tegelijkertijd heb je geurkaarsen met teksten als ‘if you love the life you live, you will live a life of love’ en golvende wilgentakken neergezet.

‘Ik gebruik vaak geur in mijn installaties om de juiste associatie, of herinnering op te roepen. De golvende wilgentakken verbinden mijn werken met elkaar. Mijn eerste skypelezing ‘buyer, walker, rover’ ging over de golvende wilgentak met teksten als: “De golvende wilgentak is een democratische beoordelaar, ongeacht waar je bent, de golvende wilgentak herinnert je eraan hoe gelijk je bent, wat je situatie ook is.” Je kunt ze in 1$-winkels kopen en in dure designwinkels. Zoals de golvende wilgentak kunnen alle objecten in de tentoonstelling in veel verschillende omgevingen functioneren, en hoewel ze in een 1 Eurowinkel in Rotterdam gekocht zijn, representeren ze een voorondersteld westers ideaal van goede smaak.’

Dus met het transformeren van een infomercial wil je wijzen op de geïndividualiseerde en geautomatiseerde commercialisering?

‘Ja, overal in marketing gebruikt men dezelfde vriendelijke, maar commerciële taal, en past men in cafés dezelfde stijl toe. De hipsterstijl is klakkeloos als sjabloon door de commercie overgenomen. Ik ben geïnteresseerd in sociale machtsstructuren en hiërarchieën en vooral in de bijbehorende esthetiek; in hoe mensen zich presenteren, zich onderscheiden van anderen en zich hiermee legitimeren. Het komt allemaal neer op “smaak” -een van mijn belangrijkste interessegebieden- dat een heel rijk onderwerp is vanwege de variabelen in goede/slechte smaak en de dunne lijn die ze van elkaar scheidt. Eigenlijk overdrijft deze video het idee van de veronderstelde smaakvolle “nouveau-twee” en transformeert dit naar iets dat normaalgesproken als slechte smaak of grotesk beschouwd zou worden. Maar na dit duidelijk gemaakt te hebben is mijn overdreven versie niet langer nodig om de originele infomercials waarop de porno gebaseerd is, met andere ogen te bekijken. Het originele idee is “beschadigd”. Ik hou van dat gevoel; wanneer alles op een bepaalde manier slechte smaak geworden is.’

Wat betreft self-branding en hoe mensen zich presenteren, kun je meer vertellen over je Instagram performance Excellences & Perfections die je eerder met veel succes uitvoerde op Instagram?

‘Die performance was een oefening in het uitvoeren van een rollenspel, maar ook een manier om al het werk dat schuilgaat achter de dagelijkse constructie van vrouwelijkheid duidelijk te maken. Ondertussen experimenteerde ik met fictie op sociale media, een plek die veronderstelde authenticiteit en oprechtheid legitimeert. Het was ook een poging om mijn opgebouwde zelfbeeld te vernietigen; om het op zijn kop te zetten, aangezien ik voelde dat ik onbewust het cliché van de vrouwelijke kunstenaar iets te overtuigend gespeeld had.’

Je vervaagt de grens tussen jijzelf en dat wat je bestudeert, niet alleen in deze performance maar ook in andere werken, door gebruik te maken van je eigen ervaringen, lichaam, of stem. Is het onderscheid tussen wat fictie is, en wat niet, belangrijk?

‘Niet voor mij. Als politici en “officiële” media geen onderscheid maken of het feitelijke boven het fictieve waarderen, doe ik dat ook niet.’