metropolis m

Expanded Performance is een bijna drie maanden durend programma gewijd aan een onderzoek naar een ruimere interpretatie van het begrip performance. Volgens de toelichting is een belangrijk historisch uitgangspunt van de performancekunst, te weten de fysieke aanwezigheid van zowel de kunstenaar als het publiek, steeds minder dominant. Bovendien maken niet enkel ‘het concept’ en ‘het moment’, maar ook herhaling, documentatie en objecten tegenwoordig deel uit van een verruimde ofwel ‘expanded’ performance.

Het programma behelst onder meer lezingen, filmvertoningen, een performanceweekend en een tentoonstelling. Stroom wil daarmee het gangbare format van de tentoonstelling openbreken en het publiek intensief bij dit alles betrekken. De tentoonstelling zelf is bedoeld om werken te presenteren die als voorbeeld dienen voor expanded performance, omdat ze verder reiken dan live performances of op het lichaam geconcentreerde performances.

De werken van Ruth Buchanan (drie ‘luister-omgevingen’ met daarin steeds dezelfde audio-opname van Buchanans stem) en Leidy Churchman en MPA (een ruimtevullende installatie van twee enorme schilderingen op vinyl, liggend op de grond, en tegen de muur geplaatste metalen staven, plus een videoregistratie) ogen esthetisch. Ze zijn zorgvuldig in de tentoonstellingsruimte geplaatst, maar komen afstandelijk en wat geesteloos over. Het publiek wordt nauwelijks aangesproken.

Speelser is het werk Replacements van Vlatka Horvat, waarbij elke dag een medewerker van Stroom wordt gevraagd een object te selecteren uit het gebouw en deze voor een dag naar de tentoonstellingsruimte te verplaatsen. De keuzes worden helaas niet toegelicht, waardoor een aardig inkijkje in de gedachten van het personeel van Stroom uitblijft.

Onverwacht gebeurt dit wel bij het werk The Great Cut van Adrien Tirtiaux. De e-maildiscussie die tussen het personeel van Stroom gevoerd werd, voorafgaand aan de realisatie van dit werk, is te lezen in de personeelskantine, die normaal niet toegankelijk is voor bezoekers. Duidelijk wordt hoe de verschillende medewerkers denken over de hellende houten structuur die Tirtiaux door het gehele gebouw van Stroom, inclusief alle kantoorruimtes, heeft getrokken.

De correspondentie schept een enigszins schizofreen, maar tegelijkertijd intrigerend beeld, waarbij het gevoel overheerst dat een tentoonstelling maken prima is, zolang die maar geen inbreuk maakt op de dagelijkse werkzaamheden achter de schermen van de kunstinstelling. De volgende zinnen zijn typerend: ‘Het kan ook alle kanten op en op allerlei manieren uitpakken. Het kan daarom ook evenveel frustreren en blokkeren als het oplevert. Dat zou nog niet zo erg zijn, ware het niet dat we ook gewoon dóór moeten.’

Onderdeel van het programma Expanded Performance was een inspirerende lezing door de auteur en curator Anthony Huberman, waarin hij duidelijk maakte dat een tentoonstellingsruimte zich het liefst dient te ‘misdragen’ en ‘onaangepast’ moet zijn. Risico’s nemen houdt volgens hem in dat je je kwetsbaar opstelt. Huberman erkent weliswaar dat het prettig is om een groot publiek te bereiken, maar je kunt je afvragen wat dat eigenlijk betekent. Is het niet veel beter dat er een gericht en nieuwsgierig publiek op je afkomt, dat de moeite heeft genomen je te bereiken? Het gaat hem erom dat mensen tijd en aandacht willen besteden aan een werk en verre blijven van het huidige fenomeen dat ze slechts van een tentoonstelling afweten door middel van bijvoorbeeld het lezen van een aankondiging op e-flux. Het gaat om ‘face-time’, niet om ‘ad-time’.

In het kader van Hubermans oproep om je als kunstinstelling kwetsbaar op te stellen, gaat het openbaar maken van een interne discussie best ver, maar Stroom komt er wel door tot leven. Door een vernislaagje van het publieke gezicht van de kunstinstelling af te halen, wordt hier een risico genomen met een onzekere uitkomst. Als dit een vaker voorkomende eigenschap van de expanded performance is, ligt er nog een interessante toekomst voor dit soort performancekunst in het verschiet.

Alexander Mayhew

freelance kunstcriticus, Den Haag